YR AMAETHYDD. RHIF. 9. SADWRN, MEDI 6, 1845. DARLITH DR. LYON PLAYFAIR AR FFERYLLIAETH PLANHIGION. (Parhad oV Tihifyn diweddaf.) Cyhoeddasai Boussingault, yr hwn uedd wrth ben fferyllwyr amaethyddol yn Ffrainc, bapyr o fewn ychyrìig fisoedd yn ol yn erbyn golygiadau Dr. Playfair, yn yr hwn y dywedai,—•' Gwir eich bod yn fynych yn cael allan fod gan fuchod fwy o ymenyn yn eu Ilaeth nag sydd o frasder yn eu hymborth; ond augliofiodd Mr. Playfair bwyso ei fuwch cyn ac ar ol ei brawfiadau. Pwysais ì fy muwch, a chefais allan f'od y buchod pan ruddant fwy o ymenyn nag fyddo o frasder yn yr ymborth, yn lleihau yn eu pwysau yn rhyfeddol; gan hyny, cymerent ormodedd o ymenyn o'r brasder oedd yn borod yn eu cyrff. Ond pan roddais i'r buchod fwy o frasder n^g a ymddangosai yn yr ymenyn, enillai y buchod mewn pwysau ; achan hyny (ebai Boussingauli), y mae prawfiadau Mi. Playfair yn ddiwerth, gan iddo anghotìo pwyso ei fuwch." Yn awr, yr oedd prawfiadau M. Boussingault yn fwy gwerthfawr mewn un golwg na'i brawfiadau ef (Dr. Playfair); oblegyd porthasai ef ei fuchod am bymthengnos ar un matli o fwyrì, tra nad oedd ei brawfiadau ef yn cyraedd ond i 24 awr. flhoes M. Boussingault i'w fuchod am y pymthengnos cyutaf mangel wurtel, a chafodd fod mwy o ymenyn yn y llaeth o lôfp. nag oedd o frasder yn cael ei roi yn yr ymborth ; ond eto yr oedd y fuwch wedi colli yn ei phwysau 179p.; tra na ddylasai golli ond 15p., os oedd hyny yn unig o leihad y brasder a dynwyd o'r coiff. Porthodd hwy yr ail waith â gwair, yr hwn a gynhwysai 7fp. mwy o frasder nag a ymddangosai yn yr ymenyn ; eto enillodd y buchod lílp. Yua porthodd M, Boussingault hwynt y trydydd pymthengnos ar bytatws ; ac yna eto cafodd allan fod y llaeth yn cynwys 8-Jp. mwy o frasder nag oedd yn yr ymborth, ac eto yr oedd y buchod wedi lleihau 72p. Ond paham y hu y Ueiliad dirf^^Juítm mewn un cyflwr yn 179p., acmewn un arall yn 72p. tra, os oedd i'w bnodolr ì dyniad y brasder o'r corff, ni ddy- lasai fod ond 8p. mewn un cyflwr a 15p. yn y llall ? Dylasai hyn arwain M. Boussmgault i ddysgwyl rhyw dwyll yn y prawfiadau ; mewn gwirionedd, hysbysai ei huu fod ei fuwch wrtn gael ei phorthi ar mangel wurzel wedi ei thynu i lawr i'r fath gyflwr o deneuder nes yr oedd yn debyg o farw. Paham felly ? Pan fyddwn yn porthi ein buchod ar mang4 wurzel, a sylweddau ereill, rhoddant laeth a gwnant yn dda ; paham felly ? Yn unig am fod M. Boussingault wedi anghofio fod gan y buchod yma bedwar cylla, ac eu bod yn gofyn swm neillduol o ymborth i'w cyllaoedd i'wdreulio. Pan roddes ef iddynt sylwedd meddal fel mangel wurzel, ac heb roi gwellt iddynt, nid ellid gweithio treulrad, ac o ganlyniad lleihäodd y fuwch mewn pwysau. Pan roddes ef iddi fwyd o swm dinonol fel gwair, yna yr oedd y fuwch yn cynyddu mewn pwysau, nid mewn cyfartaledd i'w hymborth, ond fr hyn a gollai. Enillodd lllp. pan sraffai fwyd natunol a allai «beulio. Gan hyny, osoedd ei brawfiadau ef (Dr. PlayfairJ yn gyfeiliornus—a dylasai bwyso er fuwch cyn ac ar eu hol—yr oedd prawfiadau M. Boussingault yn gyfeiliornus hefyd, a rhaid oedd iddyn'» eill dau ddechreu o'r newydd. Fod fferyllwyr yn honi fod yr ymborth o wahanol fath, a Eyuhwysant gyfartaleddau mawr o frasder, yn well i besgi anifeiliaid ; ond ei fod ef (Dr. Playfair) yn gv\adu hyu yn gwbl. Er esiampl, y mae gwellt ceirch yn cynwys 5p. yn mhob JOOp.; ni chynwys pytatws ond 0 03p. o frasder yn mliob lOOp.; felly gwebrfod gwellt ceìrch yn cynwys mwy na dengwaith y swm ; eto a ddywedai uurhyw ffarmwr y pesgai mochyn yn well ar wellt ceirch nag ar bytatws ? V mae bran yn cynwys 5p. o frasder yh mhob lOOp.; ac ni chynwys rice ond 0 8p ; eto y mae riceyn well i besgi na bran. Cynwys haidd 2£p. o fras>der yn mhob 100p. a blawd ceirch 5-5p., neu ychwaneg na dwy waith swm yr haidd ; eto gŵyr pob ffarmwr y pesga moch yn well ar haidrj nag ar flawd ceirch. Yr ydym yn cael bob amser fod mwy o swm o syth yn yr ymborthau pesgawl. Y mae mwy o syth mewn haidd nag sy mewn ceirch ; nid oes dim sytl» o gwbl mewn bran; y mae cyfartaledd mawr mewn rice; mewn maip (y rhai a gyuhwy^iij.*4w% niwy o frasder yn y lOOp. na phytatws), nid oes dim ond naw yn y cant o gyn°yriaJtté^l|öWfey*^>' Ẁrogen, tra y mae mewn pytatws 68 yn y cant; eto cawu allan fod pytatws, er eù Ç<fö^çýnŴ»v ">,.