Welsh Journals

L1VERP00L A'R GAETHF.YSNACH. History of the Lherpool Prŵateers and Letters of Marque, with an Account of the Lẁerpool Slave Trade. By Gomer Williams. II. Yn unol â fy addewid, yr wyf yn bwriadu yn yr ysgrif hon roddi hanes cysylltiad Liverpool â'r Gaethfasnach, yn seiliedig ar lyfr ein 'íydwladwr doniol a llafur-fawr, Mr. Gomer Williams. Yr wyf yn cofio ymddiddan â'r diweddar Gwilym Hiraethog un- waith, ar ol brwydr etholiadol yn Liverpool, pan, wrth gwrs, yr etholwyd Toriaid. Yr oedd yr hen frawd yn ddig odiaeth o herwydd yr amgylchiad, a dywedai, " Ond pa ryfedd ì Y mae yr hen dref yma yn drewi byth gan arogl y gaethfasnach." Ydyw, y mae cysylltiad "yr heu dref " â'r fasnach ffiaidd a chreulon honno, yn ddalen ddu yn ei hanes, ac y mae ei chynnydd mewn cyfoeth wedi ei seilio, i raddau helaeth, ar y gaethfasnach. Dechreuodd Prydain fasnachu gyntaf âg Affrica yn 1553, pryd yr hwyliodd dwy long o Portsmouth i Guinea a Henin. Yn y flwyddyn ganlynol cariwyd pump o ddynion duon i'r wlad hon. Syr John Hawkins, capten llong yn amser y frenhines Elizabeth, sydd yn meddu yr anghlod o fod y cyntaf i fasnachu mewn dwyn caethion duon o AíFrica yma. Mae yn ymddangos fod y frenhines yn dychrynu, ar y dechreu, wrth feddwl am ddwyn dynion heb eu cydsyniad, a'u gwneyd yn gaethion yn y wlad hon, a dywedai ei bod yn ofni gwg y Nefoedd ar y fath waith. Ond perswadiwyd hi, gellid meddwl, fod popeth yn iawn, oblegid yn 1588 darfu iddi ganiatau masnach âg Affrica. Yn 1618 ffurfiwyd cwmpeini i fasnachu âg Affrica; ac yn 1623—5, pan ffuifiwyd trefedigaeth.au Barbadoes ac Antigua, ymdaflodd Prydain i'r fasnach mewn caethion gyda'r un ynni ag y darfu pobl Ysbaen a Phortugal. Yn 1689 ffurfiwyd cwmpeini, ac ymrwymodd i gyflenwi Icdia'r Gorllewin Yspaenaidd â chaethion. Yn 1698 torrodd y cwm- peini hwnnw i fyny, a thaflwyd y fasnach yn agored ; a syrthiodd yn gyfangwbl bron i ddwylaw Llundain a Bristol. Yn gynnar yn y ddeu- nawfed ganrif, pa foJd bynnag, daeth Liverpool i mewn i'r fasnach. Cariwyd nwyddau cotwm Manchester i India'r Gorllewin ac i America. Cynhyddodd rhif llongau Liverpool, a llenwid ei hystordai â rum, siwgr, a chynhyrchion ereill ynysoedd India'r Gorllewin. Ymrodd- odd Bristol, gan hynny, yn fwy llwyr i'r fasnach mewn caethion, a Llundain yr un modd, nes y cynhyddodd nifer eu llongau yn ddirfawr. Ond cafwyd y gallai Liverpool gario " lìwythi o Negroaid rhagorol" yn rhatach, am reswm nad âf yn awr i'w nodi, a syrthiodd y fasnach yn fwy llwyr fyth i ddwylaw y dref honuo. Yn 1753 yr oedd ganddi 88 o longau yn masnachu âg Affrica, a phob un o honynt, ond un, yn caiio caethion. Gallai y llongau hyn gario 25,000 o Negroaid ar draws )' môr. Buan y daeth y fasnach ofnadwy hon yn un o'r rhai mwyaf enillfawr. Adeiladwyd llongau yn bwrpasol ar gyfer y fasnach yn y cadlesydd ar lannau y Mersey, a dechreuwyd arogli drewdod y gaethfasnach yn gymysg âg arogl y rum a'r pŷg yn nociau Liverpool.