Welsh Journals

TYWYSYDD YR ÌEÜAINC. Rnnv34. TACHWEDD, 1849. Cyf. III. Y CEOESGADATT. (Crnsades.) Wedi dinystr Jerusalem gan Titus, yn y flwyddyn 70 o oed Crist, feu Talestina, am ddau cant o flynydd- oedd, yn dalacth Eufeinig, ac mewn cyflwr gorwael, yn cael ei thrigianu gan boblogaeth gymysg-ryw o Eaganiaid, Iuddewon, a Christionogion. Yn Jerusa- lem, lle gynt yr esgynai llwythau yr Arglwydd, yr oedd temlau i Ÿenus a Jupiter wedi eu hadeiladu yn y manau mwyaf cysegrcdig ; ond wedi i Gristionog- aeth gael ei sefydlu yn yr amherodraeth Eufeinig gan Cystenyn Pawr yn y flwyddyn 321, cyfnewidiwyd ag- wedd pethau, daeth Palestina a Jerusalem yn wrth- ddrychau sylw nodcdig y byd Cristionogol, tỳrai llu- aws o bob parth o bererinion i'r llcoedd a gysegrir yn yr hanes ysbrydoledig, adeiladwyd cglwysi ysplenydd ar adfeilion y temlau Paganaidd, a phobrnan a nodid allan gan yr efangylwyr, neu gan draddodiad ansicr, fel wedi ei hynodi gan wyrthiau Crist neu ei apostol- ion, a addurnid ag addoldy. Yn Jerusalem y trigai lluaws o offeiriaid mewn monachdai a adeiladwyd gan ddynion a fỳnent wneyd iawn am eu pechodau ag arian, a gwnelai yr ofí'eiriaid eu bywioliaeth wrth ddangos creiriau (rclics) santaidd. I wirionedd pethau nid oedd neb, gan faint eu tywyllwch a'u rhagfarn, yn ymholi dim. Ar ddiwcdd y bedwaredd ganrif, amherodraeth gawraidd Ehufain, yr hon oedd eisioes gerllaw ei dinystr, a ymddrylliodd yn ddwy—yr amherodraeth orllewinol, prif ddinas VI hon oedd Ehufain, a'r am- herodraeth ddwyreinioì, prif ddinas yr hon oedd Constantinople; wrth yr olaf yr ymlynodd Syria a Palcstina. Cyn diwcdd y bumed ganrif, llwyr ddinystriwyd yr amherodraeth orllewinol gan y llwythau Gcrmanaidd, ac o'i hadfeilion y cododd gwarciddiaeth Ewropaidd. Yn yr amser hwn yr ocdd yr amhcrodracth ddwyrciniol, yr hon a clwid yr am- hcrodructh Eocgaidd, yn parhau, ond yr ocdd ei