Welsh Journals

YR HAUL. CYFRES NEWYDD* "YNG NGWYNEB HAUL A LLYGAD GÒLEUNI." "A GAIR.DUW YN UCHAF." Hhip. 49. IONAWR, 1854. Cyf. V. DEWI SANT. ^y lîtS0 yn drueni mawr iawn bod han ^Wr mor enwo£ a Dewi Sant, a'i ga ej a'i goffadwriaeth mor amdóedig raj dywyUwch chwedlau Pabaidd, pa ^ <£ luniwyd gan y Myîiaehöd er çr yn Cynn'al coel-grefydd Rhufain, ac íhy yn dyrchatu bri Dewi. Y mae yn J niter ° wirioneddau, yn ddiau, tfos 1 anesÌ0íl ag sydd gwedi cael eu qẁ|? *yddo lawr i ni; ond y mae yn gtye^ anhawdd iawn i ddethol y at unitn °ddi wrth yr ûs, ond cynnygir os B ?y yn yr erthygl presennol; ac 1UnvriîVyrhaeddyd hyn' ^aU J dar" ft'vH'^i benderfvnu mai nid diö'yg ^ondeb tydd yr achos o hynny, ar ^J^0 yn deilwng o sylw, nad oes Sant Unrnyw hanes boreol am Dewi neu ^w®di ei ysgrifenu y canrif nesaf, y § yr aüj neu y trydydd canrif ar ol Oesa? ' ac ^elly catodd coel-grefydd yr <ìdig dyfodol, a zel y Mynachod, chwpiî ° amser i lunio a ffurfìo SwirinÌaní ,ynghyd à thywyllu yr hanea y£ -p olA hwynt- ^hvdH enwyd nanes Dewi Sant gan ^Ŷ îÎh avch'Ileu Ricemarchus, Esgob ^o» S'' yn y flwyddyn 1090> as°s ei 0i La hanner o fiynyddoedd ar gan p- , sg1-ifenwyd ei hanes hefyd ddyn?2S?Uj Cambrensis, yn y flwy- o flv ^u5 dros chwech cant a hanner grit-eny°°edd ar ol amser Dewi. Ys- öJouth Ql nanes San Jonn ° ?iraidUyr hwn oedd gyd-o- •Hari-i VIIt& n Leland> yn amser Hiyi0 *•> ac y mae hen hanes cym- Yn ? no yn y British Museum. tJsher i ^yfrifiadau yr Arch-esgob Ô44, J ? ljew.i í'arw yn y flwyddyn oed'- ',., edwar ugain a dwy tìwydd ei \Vp1 í Jc ^^ y Proffeswr Rees, yn dyddi4uÄaẃŵ.yn dywedyd \oàj rtU a ddifymr gan yr Arch- Teign- oeswr a esgob yn dra ansicr, ac yn ymddibynnw ar awdurdod ysgrifenwyr oeddynt yn byw gannoedd o flynyddoedd ar ol y digwyddiadau a grybwyllir ganddynt. Ac y mae y Proffeswr yn dywedyd, bod trefn y cenhedlaethau, ac enwau cyd-oeswyr, yn ei gwneuthur yn angen- rheidiol i osod genedigaeth Dewi ugain mlynedd yn ddiweddarach na"r amser a bennodir gan yr Arch-esgob, ac y gellir estyn ei oes hyd tu â y flwyddyn 568, yn yr hon flwyddyn y bu Maelgwn Gwynedd farw, yn ol yr Annàles Meneyenses. Ond oblegid rhyw resymau neu gilydd, rhoddir ei enedigaeth yn bresennol yn y flwyddyn 462 ; eithr gelwir ar y darllenydd, ar yr un pryd, i gadw yn ei olwg ugain mlynedd ym mhellach, sef y flwyddyn 482; canys y mae y Profteswr Rees yn awdurdod fawr iawn mewn ym- chwiliadau o'r natur hyn. Dewi ydoedd fab Sandde ab Cedig ab Ceredig ab Cynedda, a'i í'am ydoedd Non, merch Gynyr o Gaer Gawch, yn sir Bemfro. Ymddengys bod Gynyr, tad Non, yn Dywysog neu yn Argl- wydd talaeth yn sir Bemfro, a alwyd gwedi hynny Pebidiog neu Dewsland (Dewi's land), ym mha ddosparth o'r wlad y mae dinas Tŷ Ddewi. Gwraig gyntat' Gynyr ydoedd Mechell, merch Brychan. Ail wraig Gynyr ydoedd Anna, merch Gwrthefyr Fendigaid, Brenhin Prydain ; ac o Anna y ganed Non, mam Dewi, a Gwen, mam Cybi. Wrth gymmysgu Anna, merch Bry- chan, ac Anna, merthUthr Pendragon, y cyíbdodd (fel ag y mae yn debygol) y chwedl o f'od Dewi Sant yn nai i Arthur ; ond y mae y chwedl hon yn groes i'r holl achau. Dywedir i Gynyr o Gaer Gawch gofleidio bywyd cie- fyddol; ac yn ei ymwrthodiad â'rbyd,