Welsh Journals

Y SEREN ORLLEWINOL C*F- XXIII.] MAWRTH, 1866. [ Rhif. 279. AKWYDDION GWAREIDDIAD. CAN" ALWYN, SÜMMIT HILL. *JYNODiRjr oesau diweddar hyn gan gyn- ? '^ Jn rnhob cangen p wybodaeth, dad- . ydiaot trysorau lluosog, a chrynhoad re'nus o ffeithiau hen a diweddar, y rhai, ì f cu gwerth, natur a'u dylanwad, a ^anant eu bendithion, a wasgarant eu ítoeth, ac a gariant ddynoliaeth yn mlaen ^3, rhanduoedd raoesol ac arucheledd j, e<^dylio], gydá chyflymder anadnabyddus J1 blaeoafiaid. Mae lluosogiad cyfiym y . .1 dynoi, a chynydd diorphwys eu hang- i l0n> yn rhagawgrymu fod gan natur gyf- ^oder o adnoddau darparedig ar eu cyf- ^.'ac n>ai gwaith aurhydeddus a dyn-fen- j ,"'°1 y dynion mẅyaf sylwgar a threidd- hJ ?' ydyw cael gafael ar a dwyn y dar- 'adau hyn i ddylanwadu yn ffafriol ar ^eithas. IsL^ ydyw yr hyn a elwir yn ddargatr- ẁa ^n Per^nyn i önigolion yn ogym- jj, 'nt ag i ddyuoliaeth.* Nid ydyw yn fa tfía un cyfnod, ond perthyna yn hyt- „.Cai oesau lawer. xr'rl ^™'™ "—^ — cteu Nid dyníon sydd yn cè^ cyfnodau, ond adegau arbenig yn oes ^usrì Deu oes ^ b?^s^ Jü essor ar gyf- trw au a ffeithiau newyddion, y rhai, h<l r^'m 8U newydd-deb a'u gwerth teb- o Oo/ a attynant atynt eu hunain ddynion ÿo ^yddiadau meddyliol neillduol. Mae Hôr ^ *'r ^es^r &ael e* gari° ar fynwes y ìlrftfs bynag fyddo cywreinrwydd a ^Hû ^ ^wylaw, a Pna 'e bynag y ŷin ,° ipen y daith. Y rnae yn rhaid i'r W^ẁ^i'ydd llwyddiannus gael llusern (o Ätity . í âaenafiaid) J'n e* 'aw> cyn Dyth yr ÎOfJJS^ ê'udd-gelloedd natur, yn y rhai y 6r c ec,dasai y prif drysorau am oesau law- 'Wio 6^ en* e*" "^chydig a wyddai bro- defQ 18wreiddiol Australia am werth a Orcr ^ioldeb y graian gwyn a melyü a Nd. a waelod eu hafonydd; ac yr eistg.y trysorau hyn mor bell oddiwrth •feithi • Sware'ddiad fel ag i orfodi cym- °5odt '■ atn(*difadu ei hun o hono, neu i ho. w Q ar ei meddiannau i'w cael oddi- gWate-r.ae yr un mor angenrheidiol i'r ÿ eelf ,Wr a'r dyngarwr i roddi treth ar __J^a'r gwyddorau i'w cynorthwyo yu Dr. Youmaa'e Chimestri. **'■ XXIII 3 eu hymchwiliadau am egwyddorion a ffeith- iau 'newyddion, y rhai a amcanwyd gan Dduw ei hun i fod yn gyfryngau a modd- ion dyrchafiad y teulu dynol. Dywed Dr. Youmans nad yw ein holl ddarganfyddwyr ond genau yr oes yn yr hon y dygwyddant fyw, ac y mae yn dy- gwydd yn fynych fod gan yr un oes lawer o eneuau yn agored yr un pryd. Yr un- rhyw ymddiddanion a myfyrdodau yn cael eu dwyn yn mlaen mewn gwahanol wled- ydd gan bersonau hollol wahanol ac anni- bynol ar e.u gilydd. Yr oedd Wanger ymofyngar yn derbyu ei ddysgeidiaeth wrth odrau rhyw graig yn yr Almaen, a Dr. Smith yn dysgu ei wers gyntaf mewn daiareg yn Ngbogledd Lloegr yr un pryd. Nid.oedd y naill yn casglu ei ffeithiau yn umongyrchol yn yr un drefn a'rllall; ond yr oedd eu prif wirioneddau yn sicr o fod wedi eu dysgu yn yr un gyfrol. Oloddiaî yr Almaenwr o gopa y mynydd i'w sail, ymlwybrai y Sais o'i sylfeini ifynu i'w frig, ond gwnaeth y ddau wr enwog hyn ddyfn- ffyrdd eang drwy randiroedd anhygyrch Anian, ar hyd y rhai mae miloedd o feib- ion dewraf doethineb a llwyddiant wedi teithio, syllu, a chasglu perlau meddyliol a fuasent yn anrhydedd i Newton a Milton eu hunain. Pe na fuasai i Syr Oharles Bell ddar- • ganfod y gyfundrefn ewynol, nid oes gen- ym un lle i gasglu na fuasai y gyfundrefn uchod yn cael ei gwneud yn hysbys gau eraill o bleidwyr gwareiddiad a chynydd. Nid ydym yn meddwl pe na anesid Gali- ' leo, y buasai ein morwyr hyd heddyw yn croesi y Werydd drwy gyfarwyddyd sêr. Na, yr oedd cyfnod Galileo yn prysur addfedu dynion i fyned i wledydd pellenig, ac i argymeryd â'r gwaith bythglodus o chwilio am fydoedd newyddion ; a chyn y gallesid cyrhaedd yr amcanion hyn yr oedd yn rhaid i gymdeithas esgor ar Ga- lileo neu ryw un arall a fuasai yn dargan- fod yr hyn a elwid " cwmpawd y morwr." Yr oedd hen leni duon y canol-oesauwedí cyrhaedd oedran mawr: ychydig o nerth oedd yn angenrheidiol i'w rhwygo a'u symud ymaith unwaith ac am byth. Yr oedd yn rhaid i ddynoliaeth unwaith yn y cyfnod hwn ymfoddloni i ddisgyn mewn enw yn ogystal ag mewn ffaîth i raddfa yr anifail, neu ymysgwyd o "lwch mil o ots-