Welsh Journals

Y SEREN ORLLEWINOL. XXI.] RHAGFYR,i864. LEhip. 266. LLYth YRAU I'R BOBL WBITH- GAR. LLITH III. Ar ----- «urfMl0^!'OB goreu i'r bobl weithgar aefnyddio er cyrhaedd diwylliant. fyj TJ'edasom yn ein 11-ythyr diweddaf y tejj °d genym amcan—rhyw un amcan ^V»D^' ^ mae ^n Datu"°l g°fÿn heth îfta ^r amcan arbenigol yr ydym yn ei ^to era.^wy° i'r bobl weithgar i gyrhaedd adẁ . eDwn yn fyr, ein bod yn cymer- al^A0. ^dynt amcanu codi uwchlaw yr 0 &] $aetn isel, beryglus ac anfanteisiol Jn .dio dan y ddaear. Gwir fod hyn öi<3 .nm-cnonadwy i lawer o'n cenedl; ond Jût! ^ °^ ° nonynt- Os na all y rhai yd- ftiew Denau teuluoedd, ac eraill ydynt -> in gwth o oedran, godi uwchlaw yr ^edia, fod hyD UIgaeth danddaearol, gwyddom 'eûa ^n ^dichonadwy i lawer o'n gwyr e1 ẅ>n^C' ac *'r °^ on P^ant sydd yn cael yr , agn yn y wlad hon. Gwyddom fod gy^,, Wedigaeth a nodwyd yn anfanteisiol i a<j aedd gwybodaeth, coethder, adylanw- cy^^^^eithasol; ac am hyny yr ydym yn ^ fradwyo i'r bobl weithgaramcanu codi dith yr alwedigaeth hon. Nid oes ajQ ^n rhwystr digonol i atal dynion ieu- ẂÌ)fC,a8 ydynt dan bump-ar-ugain oed i y crUm. yn yQ y wlad non- Gellir dysgu a ci.e. au goreu mewn ystod tair blynedd, rÿW 6lr a^os dig°n ° ar'an ryn ystod y cyf- v & a^ser i dalu am gynnaliaeth. Nid yw mln *tn yn g°íyn i neb aros dros saith fel ^* na liawer o anfanteision eraill, 6refn ^hrydain. Felly gwelwa fod y §M mwyaf enillfawr, anrhydeddus, yn s^jac^dadwy i'r oll o'n gwyr ieuaingc afia ,yn düyn yr alwedigaeth beryglus ac ^hell ° Sloddio dan y ddaear. Ac yn 8Ss»r cyfleusderau y crefftwr i ac Pu cyfoeth, i gyrhaedd#gwybodaeth, ac v Sael swyddau gwladwriaethol o elw go^^iried yn llawer lluosocach a rha- °1. yl Da^ eiddo y gweithwyr tanddaear- at uae yn ddyledswydd arnom ymestyn haiQob' Peth fyddoyn tueddu i wella ein eao» Cü'adau' coethi ein gwybodaeth, Ur 3u e]n dylanwad, a chynyddu ein cys- d<jv '• dedwyddwch. A'r ffordd sicraf i ] «ynion ieuaingc ein cenedl i gyrhaedd y C*r. XXI. 34 breintiau hyn ydyw trwy ddysgu celfydd- ydau, yr hyn sydd, fel y dangosasom eis- oes, yn gyrhaeddadwy iddynt oll yn Am- erica. Crefftwyr oeddynt un amser lawer o enwogion ein gwlad—dynion ydynt hedd- yw yn gadfridogion a gwleidiadwyr dy- lanwadol. Ddarllenydd, os ydwyt'yn ddyn ' ienangc. ac yn dilyo yr alwedigaeth dan- ddaearol, gwna ffurfio penderfyniad y gwnai ddysgu rhyw grefft anrhydeddus, a gallaf dy sicrhau y byddi yn ddiolcbgar i'r ysgrifenydd, os caniateir einioes i ti, deng mlynedd i 'nawr, am yr awgrymiad. Mae crefft yn gŷrhaeddadwy i bob dyn ieuangc o bendertÿniad yn y wlad hon ; a thyma'r moddion goreu i'r dosbarth hyn' o'r bobl weithgar ddefnyddio er cyrhaeddä diwylliant. Gair o berthynas i'r rhai sydd tan oed, neu ddyledswydd y bobl weithgar tuagat' eu plant. Mae llawer o Gymry yn nha- laethau Pennsylvania ac Ohio, fel y darfu ' i ni sylwi mewn erthygl flaenorol, yn euog^ o ymddifadu eu plant o foddion addysg: gyffredin, trwy cu gyru i weithio yn y me- linau haiarn a'r pyllau glo yn yr oedran ag y dylent fod yn yr ysgolion dŷddiol. Ym- ddygiad creulon ydyw hwn, gan ei fod yn" gosod y plant yn agored i filoedd o berygl* on diangenrhaid, ac yn eu hymddifadu" o" freintiau ag y mae ganddynt hawliau ge- nedigol a chyfreithlon iddynt. Os gorfod- wyd ni trwy orthrwm a thlodi i ddilyn yr alwedigaeth danddaearol, y mae yn far- baraidd ac annuwiol ynom i dyngedu ein plant i orthrwm a thlodi yn yr oes olened- ig hon. Os na fedrwn alw y mynedol yn ol, y mae yn ddichonadwy i ni wnend y dyfodol yn gysurus i'n plant, trwy wneuth- ur cyfiawnder â hwynt. Gwyddom fod y Cymry yn fwy hwyrfrydig i roddi addysg i'w plant nag un genedl araìl yn America. Y mae yn nghallu dwy ran o dair o'f Cymry yn y wlad hon i roddi ysgol ddydd- iol i'w plant nes dyfod i oedran i ddysgü crefft; ond trwy eu trachwant, eu harian- garwch, neu eu hanystyriaeth, ymddifad- ant eu plant o'r manteision hyny ydynt yn angenrheidiol i'w dedwyddwch a'u def- nyddioldeb dyfodol fel dinasyddion. Nid oes ,'genym hawl i ymddwyn fel hyn. Y tnae'y fath ymddygiad yn dfosedd ar gyf- reithiau y nefoedd, ac yn anghyfiawnder mawr à'r cenedlaethau Oymreig a ddeuant