Welsh Journals

Cyi XXI.] GOEPHENAF, 1864. [Khif. 261. ANERCHIAD draddodwyd mewn Cyfarfod Cym- deithas Beiblau yn Slate Hill, Pa., Mawrth, 1860. GAN T PARCH. A. ELLIS. j^Nod mawr, ac unig nod Cymdeithas hrfu, au> ydyw ^oddi, " Beibl i bawb o ■yXl ? byd." Ffynhonell nerth parhaus * ^ymdeithas ydyw crediniaeth yn nheil- [Dgdod y Beibl fel Llyfr Dwyfol, a'i gym- wysder, o ganlyniad i' gy/sirfod ag angen ^oegoi y ^y^ 5Tmay mae enaid y Gym- .j*ejthas. 'Oddi yma y teflir bywyd i'w holl °e'odau, a grym i'w holl ranau. Rhaid ^ofio hyn yn wastad cyn y gweithredir yn *^°g ac egniol o'i phlaid. , Pa beth a wnaeth y Beibl i ddwyn y jjyd y pethr/w ? Edrycher i lawr trwy ha- Jesyddiaeth, i gyfnod mebyd y byd. Cawn y foreu iawn, mewn un cwr o'r ddaear, Jyöion yn amlygu nerth meddwl cryf, ,y»W craff, a chynydd mawr mewn gwy- °daeth anianyddol; ond eto yn ymdroi newn tywyllwch moesol o'r fath ddygnaf. „ 10- oedd ganddynt gymmaint a goleuni j ^god" o " bethau daionus" iachawdwr- ■jeth y byd : am hyny yr oedd yr holl hen 'ûronyddion Groegaidd yn marw o " eis- *ngwybodaeth." Eithr mewn cwr arall r-Ẃd gwasgaral yr hyn oedd wedi ei oddio'rBeibl oleuni i'r bobl i'w cyfar- yado'lrwy yr arwyddlumau a'r cysgodau rj'^oniol at yr " Hwn a aethai yn ddi- wedd i'r ddeddf er cyfiawnder i bob un a |reôai." Cadwodd goleuni yr ysgrytbyr- r°- yno wybodaeth o Dduw fel Duw "yn ^addeu yr holl anwireddau acyn iachau d^ lesgedd" yn mhob oes, hyd ym- ^aangosiad Crist, gorpheniad gwaith y P.ry°edigaeth, a chwblhad y gyfrol .sant- }ad. A'r goleuni hwn yn unig a wnaeth- jJ.ragoriaeth rhwng y naill ran â'r llall. /lroddwyd y Beibl ar unv)aith, am y °«asai ei oleuni yn rhy danbaid. Ond at JT ^yn a rodded yn unig yr oedd f&ltu'l ^obaith y byd, a sylfaen credin- aetadyn am ei adferiad ei hun a'r byd i jeoni gwybodaeth a ddictíon'wared rhag aûgau tragywyddol. Uyfnod rhyfedd ydoedd yr adeg yr aeth Jfapoatohon allan i'r boll fyd i bregethu Cjf. XXI. 19 yr efengyl i bob creadur. Yr oedd baul gẁybodaeth ddynol wedi cyrhaedd ei lin- ell canol-dydd. Yroedd nerthoedd medd- wl dyn wedi eu cydgasglu i Rufain, canol- bwynt yr ymerodraeth. Yma, y pryd hwn, yr oedd holl orchestion y beirdd, yT areithwyr, y gwladyddion, y philosophydd- ion, a'r holl ddysgawdwyr paganaidd.— Yma yr oedd pob dyfais y gallai dyn ei cliynhyrchu i godi sefyllfa foesol a medd- yliol y byd ; eithr, ar ol y cwbl, yr oedd yn Rhufain, yn unig, y pryd hwn, dros driugain mil o eilunod gwahanol yn cae! eu haddoli gan y bobl. Ond wele Air Duw yn cael ei anfon i Rufain. " Cyfod- odd goleuni" i'r bobl " oedd yn eistedd mewn tywyllwch a chysgod angeu." Ym- lidiodd y goleuni hwn y tywyllwch tuhwnt i'r terfyn-gylch. Bu yn frwydr galed, eithr gorfu i gynghor y cedyrn ymerawd- wyr blygu o dan bwysau gwirionedd y Beibl. Gollyngwyd cynddaredd dynion a bwystfilod yn erbyn y rhai a'i gwasgarent yn mysg y bobl—tywalltwyd gwàed yn afonydd—IladdwydCristion ara bob eilun oedd yn Rhufain ! Ond nis medrentladd y gwirionedd. Nid peth i'w ladd â chledd- yf yw gwirionedd Duw. "Gair ein Duwnì a saif byth." Yr oedd pelydrau haul y gwirionedd yn dazlo oddiar afonydd gwaed y merthyron, nes dallu y merthyr- wyr. Ýroedd"Gair ein Duw ni" wedi myned allan " yn gorchfygu ac i orch- fygu." Parai pob rhwystr a gyfodid yn éi erbyn iddo orchfygu gyda mwyohyrddiad dinystriol i'w elynion. Taflodd yr holl ddelwau o Rufain—hyrddiodd eilunaddol- iaeth i warth—plygodd y philosop^hyddion —darostyngodd yr ymerawdwyr, a gweith- iodd yr ymerodraeth falch at draed yr Iesn o Nazareth, yr hwnoedd gynt yn flblineb iddi! Eithr, wedi hyn gorchuddiwyd Ewrop gan gymylau duon tywyllwch y canol oes- au. Yr oedd Duw, trwy ei ragluniaeth ddoeth, wedi taflu eclipse ar yr haul a oleuasai ymerodraeth Rhufain cyn ei chwymp trwy law cenedloedd barbaraidd y gogledd. Eto, ceid ambell belydryn yn nirgel ystafelloedd yr hen fynachlogydd. Ychydig, er hyny, hyd y nod yn mysg yr offeiriaid^ a allasent ddarllen y Beibl.— Ond yr oedd y byd, y pryd hwn, eilwaitb yn derbyn elfenan cbwildroad gogoneddus.