Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Y SEREN ÓRLLEWINOL. Cyi XV.] MAWRTH, 1858. [Riiif.- 155. * newyn yn jerüsalem. . Gwedi i Titus Vespasian a'i lu Rufein trẁWarc^ae ar Jerasalem (A. D. 70) ft J godi mur o'i aingylch. a thriarddeg yrau, a sefydlu gwarchawd-lu yn mh<" ^ honynt, fel yr ataliwyd tramwyfa fn£Z u«uynt, îel yr ataliwyd tramwyra ì rodÜ^ ac allan °'r ddinas, heblaw iddynt Un ^fau' a Sefy^lu gwarchawd-lu yn mhob gẅell 6U nunain fJrny i'r Rhufeiniaid. Ond twn -?an yr Ihddewon drengu nac yinos- ÙW lr cenedloedd. Titus yntau yn pen- c'ed^n,p eu darostwngtrwy y newyn neu y Çu ^yf. Ac yr oedd pob arwydd íbd awr Çyg^arnedigaeth wedi dyí'od. " Tra yn y He ^r gwarchaedig hyn, yr luddewon, yn y i>0? yn heddychol â'u gilydd, a gwneud i wrieu °'r hyn oedd ganddynt yn y ddinas y^raf Sef.y11 eu gelynion, a ddechreuasant '"Hrri Uo' lledrata, Hosgi, a dyfetha medd- r **u'' a chyflawnu pob math o greulon- *an y nod llofruddio eu güydd, nes 0rtr/ dySasant eu hunain i brinder ym- ¥n ^ ^^ cynnaliaeth. ûeiö.t* ^ k'u g°ddiweddwyd â'r newyn a'r hanegau niwyaf dinystriol ag sydd genym ìu,jj ani danynt. Dywedai un hanesydd myaX£\ "I*0 cymerid dyoddefiadau fydfJe^/11*011' °'r dechreuad hyd yn awr, ni Hi^ at gyfartal i eiddo yr Iuddewon yn C,áu íerusalem." Ac felly y dywedai " ^ fàtt pan yn cyfe11,10 at yr un Petn» Sì a .ortüryínder ni bu er dechreuad y hyn^^byddychwaith." Y trueiniaid ^Wa'n au ddylanwad y newyn du, ac yn eu ilyal°.trwydd, a redent ar draws tai eu an»'leurych am ryw beth i dori eu ya 1A arteithus ; ac os caent rhyw beth ?arWni„„c:11e<%> gosodent y perchenog i rwolaeth gosodent am eiwadu. 1 r n,- S """ Ci wuuu. Neu fe'i poenid- ^aiaiiftyni ddatguddio ei guddfa- ?haioí díddan y cyhuddiad o'i gelu. Jeddent cyfoetnoeaf a werthent yr oll a 'iotaeh am siel ° rawn g^enith, a rhai > mesutWertlient yr o11 a feddent am yr 7^ mZ ° ldd' a chauent eu hunain i Tynhau -R?yw dy*llau neu °S°fau 1>w 61 fahi ', .nai a fwytaent y grawn heb ^o W ar C1g heb ei ddigoni. N.id oedd JSWi?^^1 °ddrwg ì ?an oíS? eyr oedd y cryfaf yn cael rlarù oi n '^c nid oedd gan y gwanaf ond Safalaeth,fíWdù Ne*ynuyn sicrywy „ wnis o bob marwolaeth : y mae XV. Tv, yn dwyn ymaith bob syniad o gywilydd, parch a thynerwch: gwragedd a gipient yr ymborth allan o enau eu gwŷr, a'r un modd y plant o enau y rhieni. A mwy barbaraidd fyth, y mamau a ddygent y tamaid diweddaf oddiar eu babanod, gan adael iddynt drengu o newyn yn eu myn- wesau; a phe cawsai eraill gyfleusdra, bu- asent yn ei ddwyn oddi arnynt hwythau yr un modd. Lle bynag y canfyddent dŷ cauedig, penderfynent íod rai yn ymborthi yno, gwthient y drysau yn agored, a dyg- ent yr ymborth oedd yn barod wedi ei gnoi o safnau y rhai fyddent yn bwyta, pe buasent yn eu tagu wrth wneud hyny. Nid oedd trugaredd i rhywnac oedran! baedd- ent bawb am amddiffyn eu hawliau. Llusg- ent y gwraejedd wrth wallt eu penau, neu driniaethau llawer gwaeth, pe awyddent ddarnguddio y peth ìíeiaf. Ni ddiangai y plant chwaith, ond cipyd hwy niewn gor- wylltedd oddiwrth y fron, gan eu lluchio ar draws y llawr a'r parwydydd. Felly yr oedd penllwydni a mabandod yn cael yr un driniaeth. Ceid teuluoedd cyfain o wragedd a phlant wedi trengu trwy new- yn; yr heolydd culion yn llawn o gyrff hen bobl, a'r gwyr ieuaingc yn 'rhodio yr ystrydoedd yn llesg a gwan, fel wedi han- ner marw. Yr oeddynt wedi rhoddi heib- io claddu eu meirw, rhai o eisiau nerth, a rhai o ddiffyg ewyllys, ac eraill o ddigalon- did wrth weled y galanasdra, ac yn tybied mai buan y buasent hwythau yr un modd. Amryw a frysient i'w beddau i sicrhau llonyddwch iddynt eu hunain tra eto yn fyw. Ac yr oedd twrf yr ysgrechfeydd a'r llefau yn dystewi y terfysgoedd a'r ym- laddau. Dywedir eu bod yn marw a'u lly- gaid sychion yn agored, gan hyll-dremu ar y rhai a fyddent wedi eu tori ymaith o'u poenau o'u blaen. Yr oedd yddinas wedi ei^hau i fynu yn y cyflwr mwyaf trylwyr, trüenus, ac an- obeithiol i'r trigolion—pentyrau o gyrff meirw ar eu gilydd yn mhob man drwy'r ddinas. Ond nid oedd hyn yn ddigon i sobreiddio meddyliau anghrediniol ac an- waraidd Uawer o breswylwyr y lle; ond ymddygent yn y modd mwyaf gwylltfilaidd ac annynol tuagat eu gilydd, gan dori i mewn i anneddau nad oeddynt gwell nag esgyrndai, a dynoethent y cyrff meirw o'r cwbl oedd am danynt. ae eraill yn prolì