Welsh Journals

Y SEREN OELLEWINOL. CHWEFROR, 1857. [Rhif. 143. Y SER GWIB. Or " Bedyddiwb.' j Ç Gwib ydynt, yn mhob oes o'r byd, wedi . 8y'w ac ystyriaeth mwyaf dyddorawl y jj Wr a'r athronydd. Eu hymddangosiad , <* a disymmwth, eu maintioü a'u cyflym- «lawr, a'r ymddangosiad arferol o gynffon n 8aethu allan o'r ocbr bellaf oddiwrth yr baul, ty " nyn y cawsant yr enw o Ser Cvn- ûiì AWg' y^ynt wedi eu gwneyd yn wrth- 8vl . °'r cywreindeb mwyaf. Ond rhaid > er hyny, nad y w yr enw ó Ser Cynffon- C ? ^ewti un modd yn briodol. canys pan ev _°nt yo eucilio oddiwrth yr haul, y mae y °o yn myned o flaen ac nid ar ol corff y b ,n" Mae y gynffon yn ymddangos yn rhew- yr °yg ì wallt, ac|oddiwrth hyny y cafodd 0, w comct yn Saesneg, yr hwn a ddeillia Jw ^adin coma,—" cudyn o wallt." Nid cvf °^r^nyn> y» eu symudiadau, yn cael en ej 8° i'r cylch yn yr hwn y symuday plan- pw ' °llc' dynesant at yr haul a'r daear o bob Cyj , °'r eangder mawr. Hefyd, y mae y eu °edd ag y maent yn wneyd (os priodol hy„v W*^n gylchoedd) yn hynod o liirgrwn ; ojj. ^w> y maent yn gwahaniaethu yn fawr yQ l rt" gylch crwn. Yn y peth hwn, y mae Ere , ■■ ea hadnabod oddiwrth y planedau. 0 amJi ^1» y mae cy'cn y blaned Mercher harirbf| ^r aui yn dra D'rgrwn> ac oscym- ^entn ^ hŷd 6Ì Chy'Ch a'U gilydd' 7 °edd h • 2 ' 3'; ond y mae lled a nyd cylch- 1 i ^ ' ai 8er gwib yn dwyn y gymhariaeth o Ma f/0 yr nanl bob amser yn sefyll yn ffoc, a'i <Jd* yn a§osi un Pen °'u eyleboedd eit}1jay8êyrchiad yw y grym aityniadol a eff] Wrth y'f flfurr^ad eu troellau hirgrynion. Oddi- yrcjjj . y deilüa eu goleuni, yr hwn a adlew- eu 8 J' ni °ddiwrth eu holl gyrff; ond nid yw berj j*,edd ynymddangos yn ddigondurfingi atn8era ynt edi*ych ynîwahanol ar wahanol atüry w V" ol eu sefyllfaoedd, fel y Ileuad ac yn ính°u planedau- Pa fodd byn-g, nid y w toewrtd y§olnad yw defnydd seren wib, dro8 aö yne81ad agos iawn at &hau1' yn dyfod 8er yn hunan-ddysgleirawl ; canys y *""**• XIV mae ya eglur, oddiwrth y cyfnewidiadaa anghyffredin a chyflym a gymmerant le yr amser hwnw, fod rhyw gyffroad nerthol iawn yn cael ei achosi gan agosrwydd yr baul, nid yn annhebyg i natur drydanawl, ac yn ddigon- ol i beri priodoliaeth gwawl-dân yn sylwedd teneu cynffon y seren wib. Mae amryw o'r cyrflhynyn holiol amddifad o gynffonau, ac ni chanfyddir dim ond corff crwn neu hirgrwn yn deb"g i gasgliad o ager ■ neu darth. Wedi y chwiliad mwyaf gofaíus â'r pellwelyr goreu, y njae yn y mddaugos yn ddigon aümheûus pa un y w byd y nod corff y seren ei hnn fyth yn gyfansoddedig o ddef- nydd mewn cyflwr caled neu ddurfing. Rbai ydynt yn hollol dryloyw, fel y gellir canfod y sêr sefydlog Ileiaf trwy y rhanau tewaf o hon- ynt. Felly, o herwydd en teneuder mawr, nid yw y cyrff hynod hyn nemawr fyth yn dysgleirio mor danbaid â'r planedau ; er, yn y peth hwn, fod y gwahaniaetb mwyaf yn hanfodi rhyngddynt, yr hyn a raid i ni jei gyf- rif i'r gwahaniaeth yn eu teneuder, neu fe allai, i gyfansoddiad gwreiddiol eu helfenaa, fel yn addas i dderbyn neu adlewyrchu go- leuni. Eu goleuni yn gyffredin a ymdebyg- ola i ager goleu, gwanaidd, a gwasgaredig; ond y mae amryw wedi arddangos gwawr gwawr goch, rhai glas, ac eraill o liw eur- aidd claer. Yn «u mynedfa drwy barthau isaf eu cylchoedd yn unig y maent yn dyfod yn weledig i ni, pan fyddont tua phump neu chwech gwaith ein pellder ni oddiwrth yr haul, y maent yn cael eu colli yn y gwagle mawr trwy wendid eu golenni. Felly, nid oes ond sèr gwib mawrion a dysglaeryn aros yn weledig dros unrbyw amser maith. Gallwn sylwi hefyd fod gwahaniaeth mawr yn nghyflymdra gwahanol gomedau. Y co- medau mawrion a ymddangosasant yn 1680 ac yn 1843, ydynt yn cyflwyno enghreiStiau hynod yn y peth hwn. Yr oedd cyflymder yr olaf, pan yn y pwngc o'i chylch agosaf at yrhaul, yn 366 o filldiroedd mewn un eiliad o amser, neu yn 1,317,600 o filldiroedd mown awr. Y ddwy seren hyn a ddynesasant yn fwy agos at yr haul nag unrhyw aêr gwib eraill y gwnaed cyfrifiad o honynt erioed.— Yr un a ymddangosodd yn 1680 a aeth o atngylch yr haul mewn pellder oddiwrth ei