Welsh Journals

" «• * "t * ■'•' Y SEREN ORLLEWINOL. Cyf. III] MAI, 18 46- [Rhif. 22. YR APOSTÖL P A U L. GAN THEO. JONES, CAEREFROG-NEWÎDB. Mr. Gol.—Wrtli gynnyg ychydig sylwad- &u ar y testyn teilwng uchod, nid wyf yn golygu í'od genyf ddira idd ei ddysgu i'r sawl sydd wedi cael cyfle a chymmeryd y draflerth i chwilio hanes y person noiíedig hwn, fel ei hadroddir hi gan Luc yn yr Actau, ei epistolau ei kun, ynghyd u'r ffeithiau a adroddir am dauo gan haaeswyr luddewig a Phaganaidd ; eto, dichon y gaü ychycüg o nodion ai: y tes- tyn soniedig fod yn adeiladol i'r cyfryw nad ynt wedi cael amser a chyfîeusdra i gyfîenwi eu meddwl â'r ffeithiau hyddynol a ellir eu gwybod am amgylchiadau, nodweddion, lla- fur a llwyddiant Apostol mawr y Cenedloedd, Iuddew oedd Paul, o lwyth Benjamin, yn âisgyno Abraham, tad y genedl Hebreaidd, ac felly yn rhagori ar yr luddewon hyny oedd- ynt wedi eu prosolitio oddiwrth y Cenedl- oedd annuwiol. Cafodd enwaedu arno yr wythfed diwrnod, pan y rhoddwyd iddo enw Hebreaidd,:$aul; wedi hyny cymmerodd yr enw Paul, o barch i Sergius Paulus, Rhaglaw Cyprus, yr hwn a ddychwelodd ef at Grist- ionogaeth yn ei daith gyntaf. Act. 13, 7, 8. Ganwyd Paul yn Tarsus, prif ddinas Ciiicia, gwlad ar lan y môr, yn Asia Leiaf, i'r Gogledd o Cyprus, y De o fynydcl Taurus, a'r Gorllew- in i'r Euphrates, yn yr hon ddinas yr oedd synagog gan yr Iuddewon, a thebyg y w fod Paul yn perthyn idcli, a'i fod yn uiì o'r rhaí fu yn dadleu â Stephan, ac iddo gael ei drechu gan ferthyr cyntaf y grefydd Gristionogol, Dywed Strabo fod Tarsus yn fwy enwog nac Athen, ac Alexandria, a'r holl ddhiasoecld eraill, Ile yr oèdd ysgolion philosophyddol a chrefyddol yn mhlith y Groegiaid. Gallai Paul, gan hyny, ymffrostio yn lle ei enedi- aeth," Gwr ydwyf fi yn wir o luddew, o Tarsus, dinesydd o ddinas nid anenwog o Cilicia."—Act.21. 39. Yr oedd tad Paul yn Ehufeinwr,* (Act. 22. 28,) yr hyn oedd yn * Yr oedd Hawer o luddewon yu mwynhau dinas. Froìnt, îe, yr oedd raẁ o honynt yn Farchoglon Ehw- feinig (Rùmcüìi Kivgkts) i'el y'n dysgir gan Joaephus Oyf- Uí. 10 fraint uchel yn y talaethau, am ei bod yn rhoddi hawl i lawer o ryddid a ma'nteision, na allesid eu mwynhau hob fod yn ddinesydd; o herwydd hyn yr oedd yn cael ei phrynu â swm niawr o arian, neu ei rhoddi fel gwobr am ryw wasanaeẅ nodedig, Act. 20. 28, Hyu, ynghyd a'r draul* fawr yr awd iddi í roddi dysgeidiaeth i Paul, a brawf, nid yn unig ei fod o deulu cyfoethog, ond hefycl o radd uchel yn ei enedigacth, Gan ei fod yn galw ei hun yn. " Hebrewr o'r Hebreaid," tebygol mai yr Hebraeg oedd yr iaith a arfen- id gan ei deulu; eto, gan ei fod ef wedi ei ddwyn i fynu yn Tarsus, dinas Roegaidd, diau ei fod yn medru siarad, os nad hefyd ddarllen, y iaith Roeg, er y dichon nachafodd ei ddwyn i fynu yn y ddysgeidiaeth Roegaidcl: pa fodd bynag, gellir deail wrth ei bregethau a'i ys. grifau, fod gauudo wybodaeth gyffreclinoi o cldysgeidiaeth^ dulliau, ac arferion y Groeg- iaid, a'i fod wedi darilen rhai o'u hawdwyr enwocaf; pa un ai pan yn ieuangc yn Tarsus, ueu wedi myned i Jerusalem, y dysgodd gymmaint ag a wyddai yn y Roeg, oeu mewn blynyddau dyfodol, pan yn teithio trwy wa- hanol wleclydd i bregethu Gair y bywyd.sydd ansicr a dibwys; eto, yr oedcl o bwys mawr i Paul, fel Apostol y Ceneclloedd, ei fod yn meclru pregethu, rhesymu, ac ysgrifenu yn y iaith Roeg, gan fod phiiosophi y Groegiaid yn iui o'r rhwystrau mwyaf ar íìbrdd liwyddiant yr Efengyl; òncl gwyddom nad oecld yn pro- ffesu ei liunan yn ddysgedig yn y grefydd, araethyddiaeth, a'r phìlosüphi Roegaidd ; ca- nys ni anfonodd Crist ef i bregethu mewn godidogrwydd ymadrodcb rhag y buasai tro- edigaeth y bycl yn caei ei briodoìi i wybod- aeth, athrylith, a medrusrwydd y pregethwr, ac nid i allu Duw. Ond er nad oedd Paul \n dclysgedig yn y philosophi a'rrhetorig Roegaidd, eto, yr oedd wedi cynnycldu yn fwy na llawer o'i gyfoed- ion yn nysgeidiaeth yr Iuddewon; ië, gellir dywedyd ei fod wedi ei berffeithio ynddi, gui ei fod wedi ei anfoui Jerusalem, i dderbyn ei pan yn darlunio oreulondtib Ffelix. "Yr hwn («b efe) a ^roeslioeliodd lawer o iuddewon ag oeddynt yn Farchogion Rb.uíeinig.