Welsh Journals

■ufëaH| !|ä Hlq tra Jîjgîtaw, Cyf. 2. RHAGEYB, 1859. Rhif. 14. ýftgf^áiaáHtt- ^roan. OGOF ANTIPAROS. Ynys fechan iawn, yn gorwedd rhwng Paros a Siphno?, yn Ynys- for Groeg, ydyw Antiparos. Wrth Ynysfor Groeg y goìygir y parth hwnw 0 F<&r y Canoldir a derfynir gan Rwmelia (íalaeth yn Nhwrci yn Ewfop, yn cyfateb mewn rhan i Thracia yr hynafiaid) ẅ'r gögìèdä^ Äâa Lèiaf tua'r dwyrain, a Negropont a Groeg tua'r gorllewjn. W înae o ddeut» &S0 o filìtiroedd o byd, o Candia i arfor- dir Rwmelia; ac yng nghylcb 100 ö led, o Negropont (yr hen Ewboiaí) i forfin Asia. , Gelwid y môr hwn y Môr Aigaiaidd gan y Groegiaid ä'r Rhufeiniaid; a rhenid yr ynysoedd sydd yn ei fritho ỳn ddau ddosbarth: y rhai tua'r gorllewin a elwid Cyclades, am y tybid eu bod i raddau ar lun cylch ; a'r rhai bychain, mwy deheuol, ^ydag arfordir Asia, a adnabyddid wrth yr enw Sporades, neu yr Ynysoeddgwasgaredig. Cynnwys yr Ynysfor hwn luaws maẅr o yhysoedd* rhai o honynt o gryn faintioli, ac ereill yn fychain dros ben. Teneu yw poblogaeth y rhan fwyaf o honynt, a phrin y gellir dywedyd am rai o honynt eu bod yn càel eu poblogi o gẃbl. Y mae Uawer o'r mân ynysoedd hyn yn Uosgfalus o ran eu dechreuad, a chyfansoddir ereill bron yn hollol o fynor gwyn. |Iae y rhai mwyaf éu maint yn hardd eu golwg ac yn ffrwythlawn eu cynnyreh; ond nid yw llawer o'r rhai lleiaf ddim amgen na chreigiau noethion, amddifa^ ó bob glesni a thyfiant.—Ond y mae yn hen bryd i ni ddyehwelyd \ Antiparos, ac at yr ogof y cychwyn- asom allan i'ẅ gweled. Gwrahenir Àntiparos oddi wrth Paros (ynys nodedig er y cyn- oesoedd am ei mytíor prydferth) gan lain fechan o fôr peryglus, mültir a hannei; o led. Mae yr ynys yn saith milltir o hyd, o dde i ogledd, yng nghýlch tair o led, ac o ddeutu un ar bymtheg o am- gylchedd; a chynnwys un pentref bychan, gydag o dri i bedwar cant o drigolion. Un o'i henwan gynt oedd Olearos, a gelwir hi Antiparo yn bresennol gan y Groegiaid. Nid yw cynnyrchion An+iparos ond dibwys;—ychydig o win gwael, a thipyn o gotwm a barlys. Talp o fynor gwyn yw yr holl ynys; ac nid oes (dim neillduol yn perthyn iddi ond ei hogof fawr danddaiaro!. Oddi eithr Ogcf ddirfawr Centucci, yn America, Ogof Antiparos yw yr hynotaf o'r holl rai adnabyddus, yn gystal o ran ei maintioli ag o ran prydferthwch a dysgíeirdeb y crawenau a'r pibonwy sydd yn; gorchuddio ei nen a'i hystJysau. Archwiliwyd yr ogof hon gyntaf gan Magni, teithiwr anturus o'r-Ital, er ys ychydig mwy na chan mlynedd yn ol. s l , ■ Y mae'r fynedfa i'"r ogof ar ochr craig, o dan fwa isel a ffurfir o greigiau geirwon ys'gythrog, yng nghylçh deg cam ar hugain o led, ac yn oael ei rhanu yn ddwy gan amryw golofnau naturiol. Parhâ yr agorfa hon am o ddeutu ugain Uath; ac ar ei diwedd y mae dibyn serth, yr hwn y mae yn rhaid myned i lawr ar hyd-ddo wrth raffau,-wedi éu diogelu wrth y talpiau mawrion o ferfain sydd wrth fin y dibyn. Gwedi mynedjychydig ym mîaen ym mhellach dan gribyn o greigiau crog ysgyryd, y niae disgynfa arall, ond nid mor serth a'r un o'r blaen. Yna deuir i agorfa.arall, yng nghylch naw troedfedd o uchder, a saith o led, yr hon y mae ei nen fwaog a'i hochrau mor llyfn a llithrig a phe buasent wedi eü caboìi gan law dyn. Cyfansoddir hwynt o fynor gwyn a choch dysglaer. Arweinia hon i ddibyn arall, yr hwn y mae ei ystlysau yn edrych fel lien o amethyst. Yna y çanlyn agorfa lechweddol am o ddeutu dau gan. lláth ; ac ar y ddau du iddi mae yr ymgaregiadau yn ymddangos yn gyffelyb f groglen fratiog wedi ei goledu, ac yma ac acw gellid meddwl fod nadroedd, wedi ym^orchî yn ei ph'lyg- iadau. Tywysa horfì'r bedwaredd ddisgynfa M olàf. Ar wraelod hon y mae yr ogof yn 120 llath o hyd, 113 o led, a 20 o uchder. Bwa dirfawr o fynor gwyn ydyw, ac o'i nen y mae merfeini mawr- ion yn crogi, a rhai o honynt yn ddeg troedfedd o hyd, a chyn braffed a chanol gwr, gyda miloedd o ddail a throblethau o'r un defnydd. Y llawr, garw yw ac anwastad, gan y nifer mawr o gris- ialau a fferfain sy'n ymgodi ar hyd-ddo, y rhai a ffurfir gan y dy- ferion o nen yr ogof. Yng nghanol y rhai hyn y mae un fîerfaen yn ugain troedfedd o dryfesur, a phedair ar hugain o uchder. Ar y maen hwn y darllenwyd gwasanaeth yr offeren, gan un o gymdeith- ion Magni, pan yr ymwelodd ef â'r ogof. Pan oleuir yr ogof hon