Welsh Journals

ffjpr; <Pííi[ íra i^tîuw. Cyf. 2. HYDREF, 1859. Rhif. 12. at(âájcrttîa^tît* ADDYSG BARDDONIAETH. Pa beth bynag a gymmero dyn ag sydd yn berchen rheswm, ac sydd hefyd yn gyfrifol i'w Luniwr, mewn llaw i'ẁ wneuthur, dylai fod ildo amcan a dyben mewn golwg, heb law ac ym jnhellach na gwneuthuriad y gorchwyl ei hun. Mae 1 bob £waith naturiol a chelfyddydol ei ddyben priodol. Dyben llafur yn gyffredinol yw iechyd ac elw. Dyben bwyta ac yfed yw bywyd a chysur. Dyben rhwyd yw pysgota. Dy- feen adeiladu ty yw preswyliad diddos. Dyben areithio yw perswadio. Dyben ymresymu yw argÿhoeddi. Dyben detfllèn yw gwybodaeth. Ond heth yw dyben Barddoniaeth ? Mae i farddoniaeth atnryfal ddybeníon, yn ol natur y cyfansoddiad. Ond gellir dywedyd yn gyffredinol, mai dau ddyben mawr barddoniaeth yw Difyrroch ac Addysg. Mae'r bardd Lladin Horas yn cys- sylltu y ddau beth hyn â'u gilydd, fel anhebgor gynneddfaù Barddas, yn y llinell hon,— " Nec satis est prodesse poemata; ânlcia sunto." Yr hyn o'i ddehongl yw, " Nid digon i gyfansoddiadau bardd- onol fod ynfuddiol, heb iddynt fod hefyd yn bereidd-flas." Yn wir mae pawb yn gwybod, ond rhai o'r beirdd eu hudain, nas gall barddoniaerh fod yn llesol, os na fydd hefyd yn flasus. Mae pereidd-dra cerdd dafod yn ymddibynu mewn rhan ar y cynllun, ac mewn rhan ar yr iaìth, cywirdeb â threfn y medd- yliau, bywiogrwydd yr ymadroddion, yngnghyd â dewisiad a - chywirdeb y mesur, Mì wiw i'r geiriau fod yn weinion nac ff ammhriodol, ac ni wiw i'r ymadröddion fod.yn swrth a phen- r drymion, ac ni wiw i'r llinellau fod yn hannercloff, neu ysgogi I ýn afrwydd amrosgo o glun bwygilydd, yn debyg i gerddediad thwyaden. " Y llinell yn fusgrell fo, Ym mhell bo'r liinell hóno." Yir ail beth ag a ddylai fod mewn goìwg gan farddoniaeth ỳw Aàdysg. Hid ystyr hyii yw, y dylai pob darn o brydydd- iaeth fod yn bregeth neu yn Lomili, uea y dylai pob pennill ac englyn fod yn addysgiadol neu yn adei]adol: mae yn ddigoni ddarnau bychain ac anymddibynol fod ýn glysion, yn gywir, ac yn darawiadôl, er mwyn difyrwch yn unig : oddiwrtb y cyfryw, nid oes neb yn dysgwyl dim arall ond difyrwch. [Sylwed y darllenydd, nad ydys yn son yn y svlwadau hyn am farddon- iaeth grefyddol a defosiynol.] Ond y meddwl wrth ddywedyd y dylaí addysg fod yn ddyben meẅn cyfansoddiad barddonol ydywt y dylai yr awdwr wrth^gyfaiisoddi darn hir o brydydd- iaeth, gadw mewn golwg ar hyd y cyfansoddiad ryw amcan pèllach na'r cyfansoddiad ei hun—rhyẅ amcan a dyben gyda golwg ar y darllenydd, heb law rhoi pleser a difyrwch iddo wrth éi ddarlléöi Os na fydd gan y bardd rhyw ddyben wrth gyfansoddi heb law ennill mewn eisteddfod, neu ddyddori y darllenydd, ni bydd modd iddo gyfansoddi yn effeithiol, am na bydd modd iddo gyfansoddi ar egwyddorion uchel cydwybodoldeb ac addysg. Yr addysg hwn yw y moral, neu'r foesoleg, yr hwn a ddylai dreiddio trwy yr holl ganiad; sef pwyso ar y darllen- ydd, neu ar y genedl, yr angenrheidrwydd ara arferyd rhyw rinweddau gwladol neu gymdeithasol pendant; gwneuthur cyn- neddfau da yn wrthddiycbau serchogrwydd a dymunîadj a chymmeryd plaid daioni yn erbyn y drwg, trwy trwy ddangos rhagoroldeb y naill a gwrthuni y llall, a darlunio y naill aTr llall yn eu lliw eu hunain, trwy gyfrwug esamplau yn y cyfansoddiad. . Gwneid y mater hwn yn fwy aml wg trwy esamplau. Gos- odir yma rai ger brony beirdd a'r beirniaid. Ymddengys mai amcan addysgiadol lliad Homer oedd dysgu i'r Groegiaid oruchlywodraeth Iupiter ar helyntion y byd, a'u manteision cenedlaethol hwy rhagor barbariaid Caerdroia, a phobloedd y dwyrein-fyd; ac yn enwedig yr aDffodau sydd yn dilyn o ddiffyg cydweithrediad gwladwriaethol rhwng "y rhai a dybid eu bod yn golofnau." Darîgosir y pwnc diweddaf hwn gyda goleuni dysglaer gan y B/aifdd anfarwol yn ei ddysgrifiad o gweryl Achiles ac Agamemnon, a'r canlyniadau echrydus a ddeilliasant o hyny. Yr addysg ag oedd gan yr un Horaer gerdûber wrth gyfan-