Welsh Journals

GERDDORFA Cnldjgnitott gltsol at toitsmtacílj CcrbùmTitctíj h garòbüttmctíj %mrct0. fìYf-TOTîîríDíîDÌG AT? Y CYTTTAP O EOB MIS Rhif87 CYF. VII. 1S80. Pris 2c. PERTHYNAS CERDDORIAETH A'R IAITH GYMRAEG. ANERCHIAD YPROFFESWR JOHN RHYS YN ABERTAWE. " Diamheu fod yn mhlith y ca- torion yma heddyw lawer o fechgyn treiddgar a garent astudio cerdd- oriaeth i'w sylfaeni, a hwyrach fod hyd yn nod yn Morganwg ambell ddyn na fedr leisio nemawr gweil na brân a minau, er iddo deimlo dyddordeb mewn cerddoriaeth ac awydd i ddeall y wyddor. Yn awr y gofyniad yw, Pa feusydd o efrydiaeth sydd yn agored i'r cyfryw i lafurio ynddynt mewn cysylltiad â cherddoriaeth ? Y mae yn taro i'm meddwl i fod ganddynt eu dewis o ddau o ieiaf, Y cyntaf yw yr ochr anianyddol i'r pwnc yr hyderaf fy mod eisoes wrth son am y llafariaid wedi Uwyddo i roddi ar ddeall i chwi ei fod yn faes lled eang a Uawn o swyn Ónd gan ei fod yn dir go newydd, hwyrach irai purion i chwi gael gair neu ddau amo. Hyd yn ddiweddar, ychydig a wyddid am seil au y baich o ddeddfau a rheolau a wnant i fyny yr hyn a adwatnir iel gramadeg y gelfyddyd gerddorol: y rheswin cyft' redin a roddid am danynt oedd .eu bod yn cynrychioli y modd yr oedd y prif gyfansoddwyr wedi cerddoii, a'u bod wedi derbyn cymeradwyaeth y beimiaid goreu a mwyaf eu hawdurdod. Erbyn hyn, y lüae naturiaethwyr yr Almaen wedi cael allan fod rhesym au anianyddol am y rhan fwyaf à phwysicaf o honynt, a bod eu sylfeini wedi eu gogod yn ddwfn ac ausigledig yn natur dyn a'r byd materol y mae yn troi ynddo. Nid rhyw lawer sydd, drwy wybodaeth i mí, wedi ei ysgrifenu ar hyn yn y wlad hon; ond y mae gw.iitb y prif ddarganfyddwr y Proff'eswr Helnilìoltz, yn llyfr go fawr arpo, ac i'w gael ar werth ýn y brifddin s gan y cyhoeddwyr adnabyddus a fwynbânt yr enw gwir Seisnig o " Longmans, Green and Oo.," a hyny wedi ei gyfieithu gydag ychwanegiadau gwerthfawr gan Alexnnder J. Ellis f>'r üllmyneg i'r Saesnaeg. Nid yw pris y Uyfi' yu uchel ac ystyned ei faint à i natnr, nac ychwaith os ystyrir pa. faint o arian a werir gan lawer g\\ eithiwr yn Nghyinru mèwn bl^yyJdyn am fwy o ddiod nag a fyddai dda iddo ; a bu agos' i mi annghofio fod genych chwi eich Uyfrgellau c\hoeíldus, neu y dylent fod geuych, fel y dylent o ran hyny fod yn mhob tref yn y deyrnas. O ganlyniad, ni ddylai fod un anhawsder ar ffordd yr efrydydd tlotaf i gael gafael ar y llyfr; ond y mae auhawsder er hyny. a hwnw ydyw, anhawsder y pwnc ei hun o ddifîÿg offerynau priodol i gynorthwyo yr e'íiÿdý(Vd i ddeall yr hyn a ddarlleno. Pa fodd bynag. y niac amryw drefnîadau, os nad wyf yn canigymeryd, o flaen y cyhoedd i rwyddhau y ffordd i gael uan ddysgedigion o'r athrofâu Seisnig ddyfod i draddodi cyfresi o ddarlithiau ar wahínol bynciau yn nhrePi mwyaf Cymru a Lloegr. Efallai mai i ryw amcan da felly y mae peth o gynyrch arianol yr Eisteddfod. hon i fyned, gan fod y pwyllgor yn addaw y caiff èi dreulio oll er budd i bobl ieuanc awyddus am wybod- aeth. Pa beth, gan hyny, a allai fod yn fwy priodol nag i gantorion Morganwg .waliödd rhyw naturiacthwr sydd wedi profi ei fod yn deall y pwnc i röddi iddynt y gauaf nesaf gyfres o ddarlithiau yn Abertawe a Chaerdydd ar Anianyddiaeth Gerddorol ì " Y mae yr ail faes sydd yn agored i'r efrydydd cr'dorol yn adnnbyddus i bawb ohonocb; ac y mie eisoes wedi derbyn llawer o sylw a div ylliant oddìar law yr Ei;tedd'od y tlr a olygaf yw maes y cyfan- soddwr cerddorol. Eisieu sydd arnom nid yn uriig weled digon o weithwy-r cryfion arno, ond eu gweled yn gwneuthur gwaith Cymreig. Byddai yn llaweu gan bawb ohononi wtled bechgyn Cymru yn cystadlu yn llwyddianus â'r Soeson mewn cyfansoddi cerddor- iaeth Seisiiig, ar destynau Seisnig, a than ddylanwad yr awen Seisnig os oes y fath awen yn bod, neu ar y llaw arall weled Saeson yn gafael mewn testynau. Cymreig. Ünd ni fydd yn rhy ddiweddari hyny gael ei wneyd mewn amser i ddyfod, pan fyddo y Cymry wedi ei Seisnigeiddio allan o'u bodolaeth genedìaethol a'u neillduolion wedi ymgolli yn y I'hilistiaeth wargaled a hunanol sydd yn graddo! dyfu i fyny o'r cymysgedd o genedloedd a gyfansodd- ant boblogaeth y Deyrnas Gyfunul. Oiul buas i yn golled i g rddo iaeth y byd pe na buasai yr jfewon Cymreig ai-l ael, a hyny nid yn unig oherwydd eu rhagoriaet. ond am fod iddynt neillduolion a'u gwahàniaethant oddiwrth alawon pobl cenedl arall, Yn awr yr hyn a ewyllysiem ydyw cael ' chwaneg o gerddoriaeth a sel a delw y Cymro wedi eu har- graphu yn ddwfn arni: byddaì yn wir gaffaeliad i gerdd' riaeth y byd. Nid. oes diffyg tcstynau hollol Gymr ig i'n talent'd cerddorol goreu weithio arnyut, a da fyddai pe gwnaent hyny tra y mae eto ryẃfaint o'r ysbryd Celtaidd heb ein gadael. Y testynau sydd genyf mewn golwg yn benaf ydyw lìeu ramantau y chwed o.i'adh Gyinreig. Ond rhaid addef mai nid rx y ceiddorion y mae hi yn sefyll yn holiol, gan nas gallant hwy wneut'mr nemawr o ddim o ddefnyddau o'r fath yn eu cyflwr naturiol, os s.r dlefwch yr ymadrod 1, hyuy yw, nes iddynt g el eu tr. i o ryddiaeth i f.irddoniaeth, ac i'r prydydd eu dwyn yn