Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Y DRYSORFA. Rhif. cxvii.] MEDI, 1840. [Llyfr x. Y DIWEDDAR BARCH. JOHN WILLIAMS, Cenadicr yn Ynysoedd Môr y De. (Parhad o du dal. 229.) § 3. I* llwyddiant tnawr a ddilynodd ei waith. Chwyddai fy ysgrif i feithder anghym- niesur pe y manylwni'r graddau a eilid ar y dosparth hwn etto, ac am hyny ym- foddloned eich darlleuwyr ar ychydig o ddyfyniadau yn unig. Yr oedd oesau ar oesau yn cyflym íithro i dragywydd- oldeb heb neb yn meddwl, neu o leiaf yn amlygu hyny, am anfon un efengyl- wr i gyhoeddi y newyddion da o lawen- ydd mawr i ganol y tywyllwch caddug- awl ag oedd yn gordoi Ynysoedd Môr mawr y De. Ond pan sefydlwyd y Oymdeithas Genadol, yr ymofyniad cyntaf oedd, «Y'mha le y cawn dde- chreu ar ein Uafur o drugaredd ?' Yn y cyfarfod hwn yr oedd yr enwog Dr. ÍCaweis, oflFeiriad AU Saints, Ald- winUe, a Chapelwr i'r Arglwyddes Huntington, yn bresennol, ac efe oedd un o sylfaenwyr y Oymdeithas ar y cyntaf, a phriodol y gellid ei alw yn dad y Genadacth i Ynysoedd Môr y De; ac mewn Anercbiad i'r perwyl a draddodwyd ganddo yn Nghapel Sur- rey, yn Llundain, dywedai, « Y mae y maes sydd o*n blaenau yn eang iawn! p! na allem fyned i mewn trwy fil o byrth! na byddai pob aelod o honom yn dafod; a phob tafod yn udgorn, i ledaenu yr hyfryd sain.' Ac wrth fyned y mlaen â'i araeth, gan ddarlunio yr bin- soddau, yr ieithoedd, defodan ac arfer- iob, a chrefydd y gwledydd cenedlig, gan ddyweyd mai«o boll dywyll-ieoedd y adaear,, Ynysoedd Môr y De yn unig oedd à lleiaf o anfanteision, a'r golwg ddymunolaf i ddecbreu ar y gwaith Mawr hwn. A'r canlyniad fu i araeth Mr. Haweis gael ei*ffurfio yn bender- iyniad yn y fan, a dechreuwyd ar y gwaith yn ddioedi. Ond erbyn cyrhaedd yno yr oedd an- wybodaeth ac ofergoelcdd yn eistedd ar en gorseddfeingciau mewn heddwch, ac ar ddynesiad cyntaf y Cenadon yn barod i daflu cilwg chwerthinUyd ar eu gilydd, ac wrth weled y miloedd oedd ganddynt yn rhwym wrth eu hewyllys yn barod i ofyn, * A ddygir y caflaeliaid oddiar y cadarn?' ond erbyn heddyw y mae llafur y Cenadon bynj-, ac nid y íleiaf o honynt oedd Mr. Ẁilliams, wedi cywiro yr ymadrodd, * Carcharorion y cadarn a ddygir;' &c. ac nid all y syn- iadau lleiaf o"r liwyddiant raawr à pha un y coronwyd hwy lai na pheri i galon pob Cristion ddychlamu yn ei fonwes o lawenydd, a pheri i'w dafod foliannu Duw ei dadau. Mewn rhan flaenorol o'r hanes hwn nodwj'd yr anwybodaeth dirfawr yr oedd y cenedloedd hyn yn Uarario dano o barth y celfyddydau heb son dim am wir grefydd. Os oedd syndod penaeth yn cael ei gynbyrfu gymmaintgan ddau air ysgrifenedig ar ysglodyn, rhaid i ni ddeall fod y werinos yn anwybodus dros ben. Ond cyn pen hir iawn cawn fod ysgrifenu wedi myned yn beth lled gyffredin yn yr ynysoedd—ac yu yr ys- grifeniadau hyny y cawn fod pethaa mawrion yr efengyl wedi cael lle dwys ar eu meddwl. Yma dodaf un neu ddau o'r llythyran a ysgrifenwyd gan rai o'r brodorion at Mr. W. Y Uythyr cyntaf a ysgrifenwyd gan blentyn bychan naw mlwydd oed, ac sydd fel y canlyn:«- "Gwas Duw, yr ydym yn gofidio Uawer iawn drosoch; mae ein calonau yn ddolurus gan ofid, o herwydd eich bod chwi yn myned i'r wlad bell hono o*r eiddoch, ac yr ydym yn ofhi na chawn ni byth weled eich wyneb mwy. Gadewch John Tn dysgu ni tra yr el- och, yna ni a allwn ddysgwyl eich gweled eilwaìth; ond os cymráerwch chwi John hefyd yna ni a gollwn bob