Welsh Journals

Cff. XX. EHAGITR. 18 5 7 Riiif. 240. € ru î í-h n'it u n u i 1 \ u t s jr u au. iaidd; Byddai yn haWB genyf fi feddwl fod y ________________ ö gtur baesonaegChurchs a'r gair Scotiaeg Kirk, NATUR EGLWYS GRISTIONOGOL, Darlith a draddodwyd gan yr Ilennriad W. Roweands yn Nghymdeithasfa Romc, Medi lleg, 1857, ar neillduad y Brawd Richard W. Joxks ; yr hon a gyhocddir ar ddymuniad unfrydol y Gymdeithasfa hono. Act. iì. 47. "A'r Arglwydd achwanegodd beu- uydd at yr eglwys y rhai fyddent cadẅedig." ¥RTII yr eglwys yn y testyn yn ddiau y dyellir yr eglwys a sefydlwyd gan yr Arglwydd Iesu Grist, yn weledig, ac mewn cyflwr ro,ilwriaethus: ac am nátur ýe hon y gelwir arnoijî draethu ein golygiadau ar yr achlysur presennol. Dysgir ni yu y Gwirion- edd Dwyfol fod gan Grist eglwys ddirgeledig ac anweledig, " yr hon yw ei gorff Ef, a'i gyf- lawnder Ef." M chynnwys hono ond y rhai a etholwyd ynddo er cyn seiliad y byd, a bryn- wyd ganddo yn nhymbor ei ymddarostyngiad a'i briod waed, a ddygir trwy ffydd gweithred- iad Duw i undeb personol âg ef yn y bywyd hv/n, ac a gyfansodda dyrfafawr eiddeheulaw yn y Farn ddiweddaf. Mae rhan o hono mewn gogoniant wedi cael buddugoliaeth, a cbyr- haedd yr orphwysfa fry, a rhan o honi yn yr ymdreeh heddyw yn milwrio am y fuddugoì- iaeth, a rhan, e ddichon y rhan fwyaf, heb eu geni eto. Ond yr eglwys yn y byd hwn, yn weledig ac yn filwriaethus, sydd i fod dan 3ylw yn awr. Gyda pharch dyledus i ddysgeidiaeth Gym- reigaidd y Dr. Wm. Owen Pngh, rhaid i mi wahaniaethu âg ef am darddiad y gair Eglwys fel yr y'i arferir genym ni. Mae y Dr. yn ei darddu o'r geiriau eg a glwys, a dywed fod hyny yn golygu peth cysegre C¥F, XX. wedi tarddu o'r Gymraeg cyrch—lle i gyrehu iddo ; ond mwy te'oyg yr ymddengys i mi, i ni gael y gair eglwys oddiwrth Gristionogion boreuol Rhufain, ac iddynt hwythau ei gael oddiwrth Gristionogion boreuol Judea; a. hwythau a'u cawsant, efallai, o gyfieithad y "Deg a thriugain," yr hwn a arferid yn benaf yn nyddiau yr apostolion, hyd yn nod gan yr Iuddewon eu hunain. JEcclesia ydyw y gair ganddynt hwy, ac ychydig iawn o Gymreigio ar y terfyniad oedd eisiau i wneyd yr ecclesia yn eglwys. Ystyr gwreiddiol y gair yw cyn- nulleidfa. Megys yn Salm xxii. 12, l!e y ceir yn nghanol y gynnulleidfa y'tlì folaf, yn nghanol ecclesia ydyw yn Avreiddiol. Gair cyfansawdd hefyd ydyw ecclësia, o ec a caleo galw neu wahodd allan. Gan !hyriy, y mae yn dra phidodol i ddynodi cynnulliad o bobl wedi eu galw allau o'r byd a'u cyílwr gwreiddiol trwy yr Efengyl. Nid mor briodol yw galw adeilad yn eg- Iwys ; byddai eglwysdy yn well, eto y mae yn oddefol trwy drawsenwad, ac yn cael ei arfer, efallai, yn y Beihî, pan y dywed Paul, "Pau ydeloch yn nghyd yn yr eglwys." 1 Cor. xi. 18. Dichon fod y cyfeiriad at y lle neu y tŷ yr arferent ymgynnuil iddo. Pe byddai tardd- iad y ddau air o ryw bwys hanfodol, y mae eg- lwys, efaîlai, gystal nen gwoll na chapel. Ond nid wyf yn eyfiif nemawr o bwys yn h'yny er- byn hyu, eto y mae yr hen air Cymraeg Tŷ Cwrdd. ar a wn i, gystal a dim, Wrth nafcui' eglwys y byddaf yn deall yv hyn sydd yn angenrheidiol i gyfansoddi egt lwys. I gyfansoddi eglwys i Grist dan yr or- uchwyliaeth efengylaidd, meddyliwyf fod yn angenrheidiol— 1. .Nifer o ddilyriwyr Crist wedi yingyfam^ neu sanct- j modi â'u gilydd i addoli Duw yn ol rheol ei airs 63