Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Cvv. VIII.—Bhiv. 10.—Eydrev, 1888. CYYAILL • YE • AEL W YD: <Ë$ìwtMM Pẅ0î nt Wtmuŵfa g ëmw* Y CYMRODOR CYMREIG. YR YSGOL SUL A'R GYMRAEG. Gan y Parch. R. E. Moreis, B.A., Lltjndasií. Sylwedd papur ddarllenwyd yn Nghyvarvod Blynyddol Wndéb Ysgolhn Sabothol Gymreig Gaerdydd. N y dyddiau hyn o gyfroad cyfredinol o'r teimlad cenedlaethol yn ein plith vel Cymry, yr advywiad o blaid ein hiaith yw un o'r Deillduolion dery amlycav ar sylw y craf ei lygad. Ni vydd a vynwyv yn y papur hwn a'r agwedd genedlaethol o'r cwestiwn. Gadawav hyny i achlysur arall, a chyyeiriav yn unig at yr agwedd grevyddol o'r cwestiwn. I'n cenedl ni mae ein hiaith a'n crevydd wedi bod am oesau yn gymhlethedig. O'r braidd y gallwn veddwl am y naill yn bodoli heb y llall. Lle bynag y siaredir y Gymraeg, yno hevyd yr addolir Duw, ac mae lìaw ìt o bobl ystyrbwyll yn creda, pan gollwn ein hiaith, y collwn ein crevydd. Gwelav vod genych yn argrafedig ar Vaner Anrhydedd eich Undeb ran o brofwydol- iaeth Taliesin am ein caoedl:— " Eu Ner a volant, Eu hiaith a gadwant " Mae rhyw gysegredigrwydd i deimlad y Cymro yn nglyn á'i iaith, a chan nad pa iaith vydd cyvrwng ei ymddyddan â'i gyd-ddyn, pan esgyn ei galon at ei Dduw mewn gweddi ddirgel, llevara ei enaid yn iaith ei vam. Yn ein dyddiau ni mae amgylchiadau o'n cwmpas wedi cyvnewid i raddau helaeth. Ceir y rhai vagwyd yn ardaloedd gwledig y dywysog- aeth yn ymgartrevu yn y trevi mawrion, lle mae cynulliad pobloedd lawer. Yn y cyvrywam- gylchiadau, ceir y Cymry, gariant eu masnach yn mlaen ar hyd yr wythnos yn Saesneg, yn cydg>varvod ar y Saboth i addoli Duw yn Gymraeg. Ac i ni, breswylwyr y trevi Seisnig, mae wedi dyvod yn gwestiwn pwysig, Pa Vodd i Gadw Gwybodaeth o'r Gymraeg yn mhlith ein plant a'n pobl ieuainc ? Yr ydym ni yn Llundain wedi ceisio ateb y cwestiwn, a hyny gyda graddau helaeth o lwyddiant. Mae ein llwyddiant ni wedi peri vod eraill yn anvon atom i wybod pa vodd y llwyddasom, a cheisiav vinau egluro yma y cynllun vabwysiedir genym ni. Myner, ynte, bedwar o vechgyn ymroddgar, pob un yn wir Gristion,|aîfob un yn wir Gymro. Os gellir, myner un o honynt—a mwy, os yn ddichonadwy—yn ysgolveistr. Cynalier pedwar dosbarth—raath o Ysgol Sul ar nosom waith— unwaith bob wythnos; ac, os yn bosibl, unwaith ar y Saboth hevyd, yn ychwanegol at yr Ysgol Sul. Govaler vod y plant yn cael eu gosod yn y savonau priodoL Na vydded derbyn-wyneb ya hyn. Ymgymêred pob athraw â thrainìo ei ddosbarth i berfeithrwydd at yr arhofiad. Arholer hwynt gan wr cymwys o'r tuallan i gylch yr Undeb, a rhodder gwobrwyon da i'r tri goreu yn mhob dosbarth. Yn yr arholáad, gwneler gwahaniaeth rhwng y píant a anwyd yn y drev Seisrjig a'r rhai Yyddont newydd dd'od o'r wlad. Cynygier gwobr ychwanegal yn mhob dosbarth i'r Saeson Gymry bach. Yn y #yvarvodydd, rhaner yr amser : rhfan at y llyvrau, rhan at yr adroddiadau, a rhan at y canu. Gellir treulio cyvarvod y Saboth yn benav at yr adrodd, yr holwyddori, a'r canu, hyny yw,i'wharverynypethauhìyn. Dechreuer ä gorfener trwy weddi. Go^aler gwneud byn, y mae bendith i vod ar y gwaith. Y mae dau beth yn hanvodol i lwydáiant y cynllun, sev, ymdeimlad byw a dwvn o bwysig* rwydd yr amcan mewn golwg—addysg grevyddol y plant; ac argyhoeddiad llwyr mai trwy y Gymraeg y mae cyraedd yr amcan. Dylaswn vod wedi dweud o'r blaen mai cynMun i ddysgu Cymraeg i amcanion crevyddol ydyw yr eiddom ni. Y petb cyntav ydy w cael yr athraw, yn nghyd â rhieni y plant, i sylweddoli yn ddwvn vod enaid pob pleutyn o werth amhrisiadwy, ae y tâl hi i wneud yr aberth Äwyay i'w sicrhau i Grist yn mhen ei fordd, Y plant, wedi tyvu o honynt, a gyvansoddant gorf yr eglwys. A fregethir i ddau amcan : er adedadaeth y saint, ac er enill yr anuwiol at Grist. Yn awr, onid y faith ydyw, yn enwedig yn ein trevydd Seisnig, vod pregethu er adeiladaeth y saint yn troi, mewn llawer iawn o amgylchiadau, yn anefeithiol, a hyny am y rheswm syml vod y sylvaen yn un wael 1 Y mae lluaws o'r plant, o ddifyg goval ac addysg briodol, yn ymgolli, wedi tyvu i vyny, yn mysg y saint heb sylvaen o gwbl. O'r ochr arall, pwy ydynt yr ychydig iawn o anuwiolion a ddychwelir drwy weiaidoga'eth yr Evengyl y dyddiau hvn? Onid rhai a vuon-t bron yn