Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

HHtni&ìr jr #ŵ Rhan 8.] AWST, 1829*. [ClTF. III. AT OIYGÎDD LLEÜAD TZt OES. Hybarch Svb,—Nid oesdimmewncyssyiltiadäiiênyddiaeth Gymreig yn.àc wedi achosi 1 mi gymmaint o flinder, a sylwi ar yr anfri ag y mae ooffadwriaeth enwogion ein gwlad ynddo, ac am nel) yn fwy na'r hyglod a'r gwladgarawl Lewis Morbis. Y mae y Cyinry uniaith, os na cham- syniaf, yn amddifad o un cotiant am dano, fcl ag y maent, ýsyẁaeth, gyda golwg ar goffadwr- iaethau llawer eraill o'u henwogion, y rhai a gyssegrasant, feì yntau, hyd yn nod y rhan fwyaf o'u hamser er adieru dysgeidiaeth a llênyddiáeth ein gwlad ; ac y mae'n'resyn o'r mwyaf na feddwn Fuch-draethiad Cymreig, er cadw coffadwriaeth gywir am danynt. Cefais ddywenydd mawr wrth ganfod yn eich Liythyr at y Cymmrodorion, &c. fod gwr mor fednis a chwi wedi cyf- eirio eich sylw at ŷ mater hwn. Y diffyg yma yn henaf a'm cymhellodd i gyfieithu ac anfon Mobbis. O» bydd hwn yn ddcrbyniol genvch, ceisiai anfon rhyw gotiant, neu rywbeth arall, atoch ar fyr. Luciuí. COFIANT AM LEWIS MORRISs GWRTHDDRYCH y cofiant hwn y w bn o'r anBodion hyny y rbai yr oedd en henwogrŵydd llênyddawl yn ddyledns i'r cymmeriad cyffredinawl a ennillasant, yn hytrach nag i nnrhyw waith a ymddangosodd o'n heiddo. Er ei fod yn cael ei barchu i'r gradd nchaf yn mhìith ei gyfoedion, o herwydd ei wybodaeth heiaeth yn h-'inesyddiaeth ac hynafion ei wlad enedigawl.cy stal ag am ei ddealldwriaeth gyffredinol, nid yw Lewis Morris hyd \ma yn adnab- ýddus i olafiaeth trwy nemawr o brof- ion o'i ddysgeidiaeth neu ei atlnylilh. Ond pafodd bynag,y mae ei wladwyr, pa nu ai o'ioes ei hnn, nen o amseriad diweddarach, yn nnfryd wedi cydnab- od cyfiawnder ei hawl i'i' anrhydedd pennodol hwnw; a byrìdai yn dra anweddus i ni i fv»rw nn dryg-dyb ar briodoideb y farn hon, drwy gau allan eienw o'n grealau, y rhai sydd wedi eu bwriadu i gorTàu rhinweddan a doniau y Dywysogaeth, yn gystal a phethau da eraill. Gauwyd Lawis Morris mewn lle a eíwir Pentref-Eirianell, >n mhlwyf Penrhos Llugwy, yn Môn, ar Wýi üewi, yn y flw}ddyn 1702. Ei dad ar y cyntaf a ddilynei yr alwedigaeth isel o gylchydd (cooper,) ond a ddaeth wedihyny yn fasnach}dd ŷd. Mal jr oeddLewisyrieuengafobnmpo blant, nid yw'n debygawl iddo ddeilliaw nemàwr o fudd odäiwrth addysg. Yn y gwrthwyneb, yr nnig fanteision a fwynhaodd yn y modd ymaj ydoedd y cyíraì ag a allasai ysgol ei bentref gen- edigaẁl eu rhoddi. Mae'n rhaid nad oedd hyn yn gynnwysedig o amgen nag addysg dechrenol o'r fath fwyaf gyffredin, ac o'r cyfiyw hyfforddiad anmheiffaith i'r iaith Saesonaeg, ag oedd yn arferol yn mharthan anghys- bell Cymrn, yn yr amser dan sylw. Cymraeg, diau, ydoedd iaith ei febyd, a dysgodd Saesonaeg wedi hyny, fel y dywed efe ei hun wrtbym, megis y dysgasai Sais y Ffranraeg, neu ryw iaith allfroawl arall.* Eto y cyfryw ydoedd bynawfedd ei ddonian natur- iol, fel ei cyfodwyd gomwch yr holl autanteision hyn; a'i hunan-welliant yn ystod y ihelyw o'i oes, a daiodd yn helaeth ain y diflygioii boreuawi hyn. Er fod tad Lewis Morris yn diíyn swydd-gylch mor isel ei hnn, ef'e a ym- drechodd i osod ei holl feibion mewn sefyllfaoedd parchus; ac yr oedd dau o honynt, heblaw Lewis, yn enwog am en tuedd Ilênyddawl a u gallnoedd cyffredinawl.t Lpwìs, pan yn dra ieü- aiic, a ddechreuodd yn y gelfyddyd o o dir-fesurydd (land-suiveyor;) oud ni • Gwel ei lythyr at Mr. Pegge yn y Cam- brian Register, cyf. i. tudal. 368. f William Morris, yr hwn oedd yn sẅyddwr yn y gyllidfa yn Nghaergybi, ydoedd yn ysgol- haig Cymreig a llysieúydd i-hagorol, ac yn gasglwr mawr o hen ysgrif-lyfrau. Yr oedd Richard hefyd yn dra hyddysg yn iaitb ei wlad, a dewiswvd ef mewn canlyniad i arolygu y ddau argramad'o'r Biiii Cymreig yn 1/46 a 1/52. Efe oedd hefyd yn fardd Cymreig rhagorol. Trwy offeryndod ei frawd Lewis, efe a fu am amryw flynyddoedd yn arysgrifwas yn Swyddfa y Ll'ynges. 29