Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Bhif. 7.] GORPHENAF, 1829. [Cyf. III. OWAIN GWYNEDD. TRA yr oedd Cymru fel byn yn f-ael ei ohyffroi gan ymrauiadau tulewnol, Harii, yn awyddus, diam- nian, inewn rhyw flordd i ddisroüedu ei hii 11 am yr ychsdig Iwyddiant a ddylynasai ei aiitunaelh íkenorol, a feithrhiodd drachefn y bwnad o ddar- ostwng y wlad. A liiai ymgyrchiadan aurheitliiol, a wnaethai nn o feibion Owain yn ddiweddar i diriogaeth y Saeson,ar gyfnuiau Gwynedd,a weith- redasant fel cyuibelliad ychwanegol i'r poichwyl hwn. Yn ganlynol, Hani nuwaith vn ihagora ai weiniodd ei wyr tua Rhuddlan, yn yr hon yr oedd y Saeson o byd yn cynnal gwarchawdlti; ond, mor aiisÌnfartal opdd ei lòddion, iictt inoi ofuadwy y gwithwy nebiad a brof'odd ef'e oddiwi th Owaìn, fel, ar ol aro» yno ond am yrhydig ddyddiau, y dychwelodd et'e gy<ia't wyr, mewn brys, i Loegr, i'r dyben o gael adgyf- nerthiad. Dysgasai profiad yn awr i Harri nad oedd' y gelyn, â plta un yr oedd efe i ymwneud, inewn un modd, o gvm- meiiad diystyillyd, ac y golÿnai fintai nerthol ofilwyr i'w allnogi ef i adnew- ydd» ei ryfeigyrch gvdag nn tebvvFol- iaetho derfyniad llwyddiaitniis. Wedi ei annog gmi y teimlad, efe a ymfudd- iodd o'i'holl neithoedd, nid yn nnig yn Lloegr, ond hefyd yn Flrjinc a Fflandeis, er ychwanegn ei Inoedd i'r fath radd ag a yindilaiijiosai i wneuth- ur cyrlawniad êi wrthddrych ddim yn hwy yn anihëus. Yny flwyddyn 1164, ynte, o flaen byddin luo«og a da ei thief'n, yu awyddus am fuddugoliaeth, ac yn sychedu am ddifrod, cyrhwyn- odd y penaeth Saesoniîi, am y trydydd tro, yn erbyn Gwynedd ; ac, ar ol cyi- haedd Cioes-oswallt, yn swydd yr Amwythig, ar gyffinian arglwyddiaelh Owain, ele a osododd ei wersyll i fynu yno. Dytjwyddodd fod teimlad o'r perygl a Riogai tiweh benan y Cymry yr am- ser hwn, wedi eu huno hwy olî mewn iin achos cytiìedinol. En hetddigedd- a» dirgelaidd, e» geiyuiaethan teulu- aidd a anghofiwyd, am ennyd, ÿn y gwresogiwydd gwladgarol, gyda ph» iin y llwyr-fwriadasant i amdditfyn eu gwladeuedigol,ynerbynengelyunerth. ol ac aiiíihymmodlawD. Yn gaulynol,yr ani'ywiol lywodraethwyr, a phenaetìt- ianl ereill, yn nhair talaeth y Dywys- ogaeth, wedi eu hannog gan un cyn- hyrfiad hael-frydig, a gyssylltasant en lluoedd yn erbyn eu gormeswyr. Ow- ain, wedi cael o hono ei hysbysu am ddynesiad y Saeson, a aeth, gyda Chadwaladr ei frawd, a holl rym ei lywodraeth, i Gorwen, yn swydd Meirion, lle y cyfarfuwyd âg ef gan Rhys ab GrurTydd acOwain Cyfeiliog, Tywysogion Deheubartha Phowys,yn gystal a chan amrywiol ís-benaethíaid ereiìl, gyda'r holl wyr a alleht hwy eu cyfodi o fewn eti taleithiau piiodol, Fel hyn, gellir tybied, fod y Cymry mewn meddiant o fyddin, ofnadwy o leiaf' o herwydd ei rhifedi, os uad yu gyfaital mewn dysgyblaetu a threfn- iadau ereill, i eiddo y gelyn. Pa fodd bynair, ymddengys i'r hyn oedil yn ddiffygiol arnynt yn y golygiadan hyn gael, mewn mesnr niawr, ei gyfiawni trwy gallineb eu llywyddian, y ihai, gan wersylln ar y tiroedd myuyddig yn iighymmydogaeth Corwen, a ben- derfynasant i ddysgwyl yntosodiad y Saeson, yn hytiach nag antnrio ym- ladd mewn sefyllfa lai manteisiol. Harri. ar y llaw arall, cyn eynted ag y daeth ef'e yn wybodns am ffurtìad y cynghrair gwladgaiol hwn o fewh cyn lleied bellder oddiwith ei fyddin ef', a benderfynodd ymosod arnynt yn ddiattreg. Gyda y golwg hwn, efe a fudoild ei wersyllfa, wedi iddo yn gyntaf roddi cyfarwyddiadan fod i'r coed a» oeddyiít ar ei Iwybr bwriadol gael eu tori ymaith, i'r dyben o ochelyd cynllwyniad, yr hyn y rhodd- asai ei frwydr tìaeuorol âg Owain gynimaint o achos iddo i'w ofni. Y rhag-ofal hwn, pa fodd bynag, nis tîallai ei ddiogelu rhag ihnthf disym- mwth. Ymosodwyd ar ei flaen-gad yn ddiarwybod iddyut, ar eu ffordd 25