Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Y DYSGEDYDD. H YDREF, 1851 ESBONIAD BAENS Wrth gymharu yr oes bresenol a'r oes sydd wedi royned â'u gilydd, mae cynnydd gwybodaeth a dedwyddwch y byd yn dyfod ar nnwaith yn amlwg; mae dybenion newydd ganddo i ym- gyThaedd atynt, ac ysbryd newydd oi fewn wedi ei grëa. Ychydig yn ol yr oedd meddyliau ofer y canoloesoedd yn ei lywodraetbu, a llyffetheiriau hygoel- edd yn ei ddal yn gaeth. Cwyno am orthrymder oedd wrtbryfel, a dadlu dros ryddid oedd fràd. Yr oedd gwaedoliaeth yn santeiddio personau, bynafiaeth gyfeiliornad, a defod gam. Ond yn awr mae blwyddyn gymeradwy yr Ar- glwydd wedi dyfod, ac awr gogonedd- iad dynoliaetb wrth y drws. Mae r byd yn ymddeffroi o gwsg oesau, gan ddryllio ei reffynau mewn dirmyg. Ymddengys yn deimladwy o flynyddoedd ei oferedd, a'r gwaith sydd eisieu ei wneud, ac â rhagddo mewn brys dan fatbru ei anhawsderau mewn digllonedd. Mae'n amlwg ar argraff eî wynebprydfod teyrnasiad rhagfarn a choelgrefydd ar ben, a'r gwirionedd ar gael eì ddyrchafu yn unig dywysog ac iachawdwr, dan deyrnasiad yr hwn mae defnyddioldeb a rhadlonrwydd yn dyfod yn nodau arbenig, ac yr ymestynir atynt gydag aidd. 'Nawr mae celfyddyd a dysg yn dyfod i ateb dybenion eu bodolaeth, 1 astudlo i bobl, a byw er eu mwyn. Mae darganfyddiadau newyddion yn cael eu troi i ddybenion ymarferol bywyd, I ychwanegu cysur cymdeithas, a dyrch- afu dyn. Ond nid yw effeìthiau gwyddoreg i'w ganfod yn amlyeach yn unman nac yn ùeonglaeth y Bibl, a rhadlonrwydd ei bris, yr hyn ì genedl fei y Cymry, ag sydd yn gwneud gair Dnw ýn brif fyfyrdod, sydd yn achos o ddi- olchgarwch a llawenydd mawr dros ben. Fod yn pertbyn i'r Bibl anhawsderau ag mae angbenrhaid am wyddoreg 1 w symud ymaith, sydd wirionedd a gydoa- byddir gan bawb, oddieithr ambell i un ag sydd yn rhy santaidd i fod yn wybod- us, a gostyngedig i fod yn ddyn. Yr oedd y dosbarth hwn unwaith yn llnosog, a'i ddylanwad yn cyrhaedd yn mhell; ond mae ei awdurdod wedi myned yn ddirym, a'i anathema yn wawd. Fod lluaws o anhawsderau y Bibl tu allan i gylch y terfyn ag sydd i wybodaeth ddynol wedi osod gan Dduw a addef- wn yn rhwydd, gan ymostwng iddynt mewn parcb, a'n liaw ar ein genau mewn gwylder; ond y mae y rhan fwyaf fel arall, yn hollol o fewn eìn cyrbaedd i'w symud i ffordd. Mae gan wyddoreg gymaint i'w wnead yma ac yn unman— gymaint o le i wneud ei hôl yn neong.- aeth y Bibl ac yn neonglaeth y trydan ; yn esbonio ewyllys Duw mewn gras, ac yn esbonio ei ewyllys mewn rhaglun- iaeth; i gael allan briodoliaethau sant- eiddrwydd a chariad, ac i gael allan briodoliaethau yr agerdd a'r aer. Mae y moddion trwy ba raì yr ydym yn deongli natur a rbaglaniaeth yn dwyn cymaìnt o ddelw dwyfoldeb ag ydyw natur a rbaglaniaeth eu hunain. Mae yn fwy: Mae ei dragwyddol allu ef a'i Dduwdod mewn celfyddyd yn egiurach; ac yn nghynnyrch y meddwl yn fwy mawreddog. Pe gofynid i nì, Pa bryd, a pha le, ac yn mha beth yn holl derfyn- au y deyrnas gyfryngol ar y ddaear y daeth mwyaf o Dduw dan olygop mar- wolion ar unwaith? Atebwn, beb betrusder, Yn Mhalas Gwÿdr Llundain, yn y flwyddyn un mü utyth gant ac unarddeg a deugaìn. Mae y cynnyrch meddwi sydd yno yn ganfyddadwy, a Duw ei lon'd. Mae eymaint o ofal y Goruchaf yn ganfyddadwy ynnghynnal- iaeth y byd trwy gyfrwng y gwyddor- egau, a thrwy gyfrwng y tymmorau ■ ffrwythlawn; wTtb ofalu am ì ddynion o athrylith beidio pallu, ac wrth ofalu am i amser hau a medi beidio paîlo. Mae cymaint o'i fys yn y peiriant baiarn a dur sydd yn Husgo y cerbyd ar ffordd y 2 O