Welsh Journals

Y DYSGEDYD AWST, 18 5 1 AT OLYGYDD Y DYSGEDYDD. Syr,—M'ae yn y Tuaf.thodydd am Ionawr draethawd ar " Natur Eglwys," yr h\vn, yn ol ein baru ostyngedig ni, sydd deilwng o gael ei argraffu yn mhob cyhoeddiad chwarterol a misol Cymreig. Ein cais yn awr ydyw ar i chwi ei gyhoeddi yn y Dysgedydd, í'el y caffo eich darllenwyr y budd a'r hyfrydweh o'i ddarllen. Dengys' yr "aràeth'" hon (yr hon a dr'addodwyd yn Nghymdeithasfa Llangeitho, Awst diweddaf), yn nghyda'r cymeradwyaeth a rydd Golygwyr y Traetiiodydd iddi, t'od enwad parchus y Trefnyddion Calfinaidd o'r diwedd yn "dechreu "ymysgwyd o'r llwch, ac ymddattod oddiwrth "rwymau eu gwddf," drwy ddadleu dros, a mabwysiadu' y d'refn eglwysig a ildatguddir yn y Testament Newydd.—John Rouerts (Edeyrn), W. Ẃilliams, Siloh. N A T U lî E G L W Y S, [Gan fod amryw frodyr yn y Dehenbarth yn dyrnuno gweled yr araetli _ ....... ddodwyd yn Nghymdeit'hasfa Llangcitho, Awst diweddaf, gan y Parch. Edward Mathews, yr ydji gnnlrn yn argraflfedig, yr hon a dra- •-■••■ rhoddi lleiddi yr ûn tir a gohebiaeth, heb ystyried ein hunain yn gyfri'fol am ei chynuwysiad. Ond ar yr lín pryd, yr jdym } n teimlo mai tin dyledswvdd vw crdnabod yn ddivmgel ein bod yn crdweled rn hollol â Mr. Mathews yn mhrif bwnc ei araeth, sef, y dylai pob eglwys r\id o dan ot'ul rhyw weinidog, ac y 'dylai y gweinidog hwnw gael ei ryddhau oddiwrth negeseuau y bywyd hwn, íel y gallo gyflwyno ei'holl amser i'r gwaitîi ma'wr y galwyd ef iddo. Fe allai y tybi.i rhai, wrtb ddarllen y syluadau canìynol, y gallêsid arfer mwy o fwyneidd-dra mewn ychrd'ig- fanau. O'n rhan ni ein hunain, os bydd dyn yn dweyd y gwir wrthym, yr ydvm bob amser vn vmdrechu i beidio di^io; onrî yn bytrach frwrandaw yn bwyllog-, a diwygio oddiwrth yr hyn s'vdd feius; hyd vn'noii pe byddai yr iaith yn fwy llymdost nag y buasem yn dymuno. Felly yn y mater hwn, eiu cyíighor difrifol i'r Methodistiaid ydyw, ar nldynt farnu yn ddiduedd pa un a yw yr ysgrif, o ran ŷ sylwedd o honi, yn wirionedd, ai ynte nid yw. O.-i yw yn wiriouedd, fel yr ydym j r. credu ei höd, mae yn hryd mcddwl am ddiwygio.j—GoLYOWîR y TRAETHOPYDD. Eglwys, yn ystyriaeth y Bibl, sydcl greadigaeth newydd, yr hyn a elwir yr ysbrydol a'r nefol. Nid oedd y greadig- aeth gyntaf yn cynnwys rhanau gwrth- wynebol, yr hyn a alwyd wedi hyny yn fyd ac eglwys, saint ac annuwiolion, defaid a geifr; teml yr Aglwydd ac eglwys y Duw byw oedd y cwbl. Wedi darostyngiad y creadur i oferedd, byd oedd y cyfan dros ryw yspaid, heb un eglwys. Ar ol y dadguddiad o ras yn yr addewid, yn ftian daeth y teulu dynol yn fyd ac eglwys, a thyna fel y maent byth. Ymddangosodd crefydd yn foreu yn deuluol, ac mewn ffurf deuluol yr ym- Iwybrodd yn y blaen; y pryd hyn yr oedd y penteulu yn arolygydd ac offeir- iad. Felly yr hanfododd yr eglwys hyd nes y ffurfiwyd goruchwyliaeth genhedl- aethol, yr hon a elwir y Moseaidd, neu yr Iuddewaidd. Amser a ballai i ni sylwi ar y gwahanol ffurfiau hyn, yn mha rai yr hanfododd ac y gweithredodd yr eglwys am amryw ganrifau. Ond yn "ngbyflawnder yr amser, Duw a ddan- fonodd ei Fab," yr hwn a roddodd ffurf mwy ysbrydol a syml iddi, yn mha un y mae i barbau hyd ei ail ddyfodiad. Y mae y gyfrol olaf o'r llyfr ysbrydoledig wedi ymddangos, a gorchymyn awdur- dodol wedi ei roddi allan i "selio y wel- edigaeth hyd amser y diwedd." Yr ydyin ni yn byw yn awr mewn oes bell oddiwrth orpheniad y dadguddiad, ac wrth gymeryd golwg adolygiadol ar yr hyn a elwir Eglwys y Testament Newydd, y mae yr olwg yn dra anghenfilaidd, ac yn peridyryswcharuthrol. Yr ydym yn sefyll yn nghanol pentwr o sefydliadau crefyddol rhy aml i'w rhifo yn mron. Beth pe baech yn medtiwl am ddyn wedi myfyrio y Testament Newydd heb erioed wybod am y byd crefyddol, a myned ag ef ryw ddydd i ddangos Rhufain, Groeg, Albaen, a Lloegr, yn nghyda llawer eraill. " Edrychwch, syr, dacw Eglwys Rhufain. A welwch chwi y gwr bonheddig yna yn eìstedd ar yr orsedd fry? Efe yw y Pab, yn yr hwn y lletya yr holl awdurdod egîwysig ar y ddaear—yr hwn y mae ei farn yn anffaeledig, a'i lywodraeth yn annber- fynedig, fel prit' weinidog yr Eglwys Gristionogol. Y boneddigion a welwch o'i amgylch ydyntswyddogion yr eglwys, megys cardinaliaid, archesgobion, es- gobion, offeiriaid, ficeriaid, curadiaid, a chant o bethau gyda byn." "Ha wýr da, o ba le y daeth eglwys fel yna? pwya'idychymygodd?" "Wel, y maent