Welsh Journals

DYSOEDYDD CREFTDDOL, &c. Rhif. 89.] M AI, 1829. Cyf. VIII. BYWYD OTR. WILIAM HENRY, RHAGLAW Y GYFEILLACH LEENAWL AC ATHRONAWL YN MANCHESTER. ÍíANWYö Mr. Henry yn Ngwrecsam, Swydd Ddimbych, ar y 26ed o Hydref, 1734. Cyfarwyddwyd ef dros rai blynyddau mewn egwyddorion dysg- eidiaeth gan ei fam, yr hon oedd yn liynod addas a gallnog idd y gwait'n. Dywenydd a fyddai i Gymru pe bydd- ai i famau plant gymeryd mwy o ofal am, ac hyfrydwch yn, nysgeidiaeth eu hiliogaeth. Wedi iddo gyraedd oedran cyfaddas, danfonwyd ef idd yr Ysgol Ieithadurol yn Ngwrecsam, yn yr amser hwnw mewn llawer o fri, o dan olygiad y Parch. Mr. Lewis. Yn yr Ysgol hon treuliòdd Mr. Henry rai blynyddau, ac a fn mor llwydd- iannusyn ei ddysg, fel y bernid efyr ysgolhaig goreu ond un yno, sef Mr. Prys, yr hwn wedi hyny a fn yn Lyfrwr y Lyfrgell Fodleiaidd yn Rhydychen. . Yr oedd tueddfryd Mr. Henry yn fore iawn i fod yn Offeiriad, a phen- derfynwyd idd ei anfon i Rydychen ar ei ymadawiad âg yr Ysgol leithadurol. Ond fel ag y tynai yr amser yn agos, darfu idd ei rieni wangaloni, oblegid y teulu helaeth ag oedd ganddynt, ac oherwydd nad oedd eu hamgylchiadau yn ddigon cyfoethog gyferbyn âg ei draul ef yn yr Athrofa. Pan yr oedd- ynt yn y sefyllfa hyn, cynygodd Mr. Jones, Llawfeddyg, yn Ngwrecsam, ei gymeryd yn Egwyddorai (apprentice) iddo. Er fod hyn yn hollol groes idd ei duedd ac ei obaith ar y pryd, eto gwelodd mai ei ddyledswydd oedd cydymagweddu âg ewyllys ei rieni. Wedi marwolaeth Mr. Jones, treul- iodd y rhan olaf oc ei egwyddoriaeth gyda Llawfeddyg o fri yn Iínutsford, Swydd Gaerlleon Gawr. Ni chafodd Mr. Henry yn un odd y sefyllfaoedd yma fawr o gyfleusdra i helaethn ei wybodaethmewndysg : yr unig lyfr a osodwyd yn ei ddwylaw oedd gwaith Lladin Boerhaare ar Ffer- ylliaeth—gwaith nad oedd mewn un modd yn tueddu i sugno ei feddwl at y ddj'sgeidiaeth hòno. Yr oedd, gan hyny, yn hollol at ei ewyllys ei hun o berthynas idd ei drefn o ddarllen llyfrau, a thrwy ddarüen y fath lyfran ag a ddygwyddai idd eu gweled, cyr- aeddodd y fath wybodaeth ag oedd yn glodfawr idd ei alluoedd ac idd ei ddiwydrwydd. Wedi gorphen ei egwyddoriaeth, aeth yn gynorthwywr i Mr. Maìbon, y Llawfeddyg penaf yn Rhydychen yr amser hwnw. Yma cyfarfu â llawer oc ei gymdeithion boreuol, y rhai a adnewyddasant eu cyfeillach âg ef, ac a roddasant bob calondid iddo. Yr oedd yn treulio ei oriau segur gyda liawer o fudd yn y gwahanol Athrofa- an. Yma hefyd cafodd gyfleusdra i glywed llithiau yn cael eu tiaddodi ar Udifyniaeth ( Anatomy). Yr oedd ei ymddygiad yn rhoddi cymaint o fodd- lonrwydd i 31r. Malbonfeì y cynygiodd i Mr. Henry van yn ei fasnach; ond gan ei fod wedi penderfynu i briodiyn fnan, ymadawodd â Rhydychen, a sefydlodd ei hun yn Rnutsford, yn 1759. Wedi aros yno bum mlynedd, symudodd i sefyllfa ddayn Manchester, lleyr arosodd yn agos i haner can mìyn- edd,yn Feddygiddy gwýr mwyaf yn y gymydogaeth. Yn Manchester daeth