Welsh Journals

SEREN GOMER. Rhif. 361.] IIYDREF, 1845. [Cyf. XXVII. EGLWYS CRIST-PA BETH YW? Gwobr-Draethawd y Gymdeithas er diddymu yr líndeb rhwng yr Eglwys a,r Wladwriaeth. MAE j*n dueddiad cj*nnj*dtìol mewn dynion yn y dyddiau liyn i orbarchu cymdeith- asau neillduol, yn lle cefuogi yr egwyddorion agy bwriedid y cj*mdeithasau hj*ny i'w taenu a'u bamddiffyn. Y mae, fe allai, yn ddiffyg a berthyna i'r natur ddynol, i gam y gwirionedd yn well pan fyddo yn ymddangos mewn gwisg bleidiol; a thrwy liyny, plaid a ddeua nid yn unig yn gorffoliad ac arwyddlun gweledig o eg- wyddor, ond rhoddir neu gosodir y blaid yn Ue yr egwj*ddor ei hun yn dra niynych. Yr un perygl a ymddangosa yn hclaethiad gwirionedd crefyddol: y gofyniad poblogaidd yw, nid— " Pa beth a ddysgodd letu. Grist ? a pha ddull o fywyd a ddarfu iddo ef ei orchymyn a rhoddi siampl o hono ?" ond, " Paun yw y gymdeithas neu eglwys ag sydd yn dwyn nodau neillduol ei awdurdod ef fel Sylfaenydd ?" Atebiad cam- syniol i'r gofyniad hwn sydd wedi achosi y rhan fwyaf o'r cyfeiliornadau a'r drygau a flin- ant y gymdeithas ddynol. Ond pa fodd y mae dyn i ddyfod i bender- fyniad cywir ar y mater pwysig hwn ? Mae tri gofyniad yn perthyn i'r pwnc hwn, at ba rai yr ydys yn galw sylw y darl!enj-dd mewn modd neillduol. Yn gyntaf, Pwy sydd i fod y barnwr yn y mater hwn ? o flaen pa fainc y mae yr achos i gael ei ddadleu ? Yn ail, W'rth ba safpn, cyfraith, neu osodiad, y mae y barnwr hwn i benderfynu ? pa beth sydd i fod yn rheol ei farn wrth benderfynu yr achos ? Yn dryd- ydd, Pa benderfyniad y deua y barnwr hwn iddo, wedi cael cj*nnorthwy y safon neu y gyf- raith hon ? Y tri phwnc yna a gynnwysant yr holl chwiliad yn gyfangwbl,—y bamwr, y gyf- raith, a'r penderfyniad. I. Yn gyntaf, ynte, y barnwr—pwy yw efe ? Meddylier fod dyn mewnammheuàeth, paun ai yr eglwys y cafodd ef ei ddwj*n i fyny ynddi yw yr un wirioneddol, a pha un a all efe gyda diogelwch barhau yn ei chymundeb. Os bydd 37 iddo fyned am gyfarwyddyd atoffeiriad Pabaidd, dywcdir wrtho mai y grefydd Babaidd yw yr unig wir grefydd, a'i bod j*n cael ei phroffesu gan yr unig eglwys ddiogel a chyfreithlawn. Byddai i Busej-ad ddweyd wrtho yr un peth am eglwys esgobaethol Lloegr ; tra j* b'yddai i ddj-sgawdwr arall sicrhau wrtho, beth b\-nag fyddai y broffes allanol a wnelai, nas geìiai fod un math o undeb gwirioneddol rhyngddo ag Eglwys Crist, heb yr egwyddorion mawrion a arwyddir trwy yr "enedigaethnewydd." Pwy, ynte, sydd i fod y barnwr, i benderfynu yn mhlith yr honiadau gwrthwj-nebol hyn ? Egìur yw, nad neb, ond y gofynydd ei hun. Dichon Rhufain haeru ei bod yn anffaeledig,—a Lloegr dj*stio nad j*w fyth yn cyfeiliorni,—a gall j*r j-sbrydolwr amddiftyn ei egwyddorion ef; ond rliaid iddynt o'l sefyìl gerbron brawdle cydwybod a rhesicm yr holiedydd. Mewn pob chwiliad, gan hynj', am wir eglwj-s Iesu Grist. arg\*m- merir j-r hawl, ac j*marferir j' ragorfr.iint, i bob un farnit drosto ci hun. Os nad addefir fod pob dj*n yn safon iddo ei hun, mor bell à bod j-n feddiannol ar hawl neu awdurdod i bender- fynu drosto ei hunan pa grefydd a ddylai ddilyn, yna y mae ateb yr holiad,—" Eglwys Crist—pa beth yw?"—j*n anmhosibl. Ar y dj-biaeth hon, nid oes gan ddyn unrhj-w foddion i fodd- loni ei feddwl ei hun pa un a yw ei grefydd yn gywir neu yn gyfeiliornus. Os ymresj*mir ag cf gan y person j*r ymgjmghora ag ef, ynay mae j*n eglur j*r addefir hwnw yn benderfynwr ar y ddadl; ond os cymmera y person yr ym- gynghorir ag ef ei safle ar anffaeledigrwydd yr eglwys mewn dadl, yna y mae y cwbl yn cael ei gymmeryd yn ganiatâol, a'r chwiliad yn cael ei osod o'r neilldu yn gj*fangwbl. Pob ún, gan. hyny, a gymmera ran yn y gyfryw ddädl,*néu a' addefa y priodoldeb o wneyd y chwüiadmewn* un modd, a raid iddo, o anghenrhëiâriéydtf, addef yr hawl i bob ün fárnü drosto sr.