Welsh Journals

SEREN GOMER. Rhif. 354.] MAWRTH, 1845. [Cyp. XXVIII. ATHRONIAETÍI FEDDYLIOL LLYTHYR I. MR. GOMER,—Esgusodweh fi am led- grj'bwyll y boddlonrwydd dihafal a deimlwyf wrth sylwi, yn eich anerchiad blyn- yddol yn y Seren am Ragfyr diweddaf, ar y rhagddarpariadau haeddiannol ydj-ch wedi wneyd erbyn y flwyddyn nesaf, gyda golwg ar ddiwallu anghenion trj-mfrydion y dosparth mwyaf meddj-lgar o'ch darllenwyr. Ni all dim fod yn fwy niweidiol i gynnydd gwybodaeth a chynnyrchìad meddylgarwch, nâ bod cyhoeddiad, sydd wedi ei amcanu i oleuo a derchafu cjinmeriad meddyliol a moesol y wlad, yn cael ei ddarostwng ì gyflwr gwybodaetb y dòsparth lleiaf meddylgar o'i ddarllenwyr, yn lle cael ei gynnal i fyny yn ffurfafen gwybod- aeth fel y taflò ei oleuni llachar ar bawb oddi- tano ; ac y meddo Sfylanwad i gadw bob am- ser y creadur a wnacd yn unionsythwi edrych i fyny. Y mae meibion Cymru wedi byw yn rhy hir jdan ddylanwad coelgyfareddus pethau ag jTit yn tynu i lawr ttia thriglc yranifail, yn lle codi i"r lan tua sefyllfa yr angel»; ac y maent bellach mewn.cj-flwr i dori trwy holl lyfetheir- iau anwybodaeth, ac i gymmeryd eu hehedfa i gylchoedd èangfaith gwybodaeth ;—y maent wedi dyfod bellach i allu gwahaniaethu rhwng y gwerthfawr a'r gwael—rhwng swn a syl- wedd: ydynt ; ac yn y man ni fydd dim a'u boddia ond gwir ffrwyth meddwl, am yr hwn jWSae lluoedd o honynt yn barod yn hiraethu " fel y brefa yr hydd am yr afonydd dyfroedd." Paham na chànt draethodau a hyfforddiadau ar bob cangen o wybodaeth ddefnyddiol, ac ar bob cangen o athroniaeth anianyddol, feddyliol, a moesol: y maent mor alluog eu cynneddfau i'w gwerthfawrogi ag un genedl dan y nef; ac onid yw yn gam ac yn drueni na fuasent wedi cael cystal manteision. Fe dybir gan lawer fod gwybodaeth athron- yddol naill ai yn rhy ddwfn i"r cyffredin allu ei deall, neu yn rhy gymhlethedig iddjTit allu ei gwahaniaethu : ond twyll yw hjTiy er cadw dynion mewn anwybodaeth. Gwir f^d pob gwybodaeth yn ddwfh ac j-n ddyrys cyn ei dysgu, ond wedi'n y mae yn dyfod mor rhwj'dd ag a, b, c, ac yn feddiant personol i"r hwn sydd wedi ei dysgu tra fyddo byw ; ac nid oes ter- fyn gwybodus i ni i alluoedd j'mchwiliol a chj'iinj-ddol y. meddwl djmol. Diffyg diwyll- iant jti meddwl y dysgawdwr, sydd yn achosi dyrj-swch j-n fwy nâ dim arall. Fe all medd- wl fyddo wedi ei ddyscyblu yn deilwng gan efrj-d, a'i addurno ag egwyddorion athroniaeth, egluro y pj'nciau mwyaf dwfn a djTj's yn fwy amlwg nag ymedr meddwl dichwaeth a difyfyr esbonio y pethau mwyaf arwj-nebol. A chan nad pa mor analluog y gaîlant íod y goreu o ddj-nion i ddadblj'gu ac egluro elfenau anian a meddwl, y maent \Tr elfenau hyn wedi eu hamcanu gan y Trefnwr niawr i ddynion idd eu deall ; a diffyg j-nom ni yw eu bod heb eu hegluro, a cholled anmhrisadwj' i'n rhj'wogaeth yw bod jti anwybodus o honynt. Nid oes neb erioed wedi cyrhaedd perffeithrwydd mewn unrhj-w gangen o wybodaeth ar nn waith ; ond y mae j-mchwil diwj'dfryd a pharhaus cj-mmeriadah cfrydgar, wedi dwjm pethau i'r goleu ynt wedi sýnu y byd, ac wedi derchafu cj'mmeriad dynoliaeth: pwy vvyr faint o ry- feddodau ynt etto yn llechu j-n nhyllau ac ogof- eydd anian, y rhai pe celai y meddwl j'stwyth- gampus a manolrheiniol ond ei ollwng yn rhydd idd eu plith, a neidient allan i'r goleu tel jr? neidia y cwningod o flaen yferret. Yr wyf fi wedi cymmerj'd arnaf i j'sgrifenu jmghj'lch Athroniaeth Feddjdiol, nid am fy mod yn ei ystj'ried yn un o'r pyncian hawddaf i'w ddcall, nac am fy mod yn ystyried fy hun jti alluog i wneutbur cyfiawnder ag ef ; ond o herwydd nad wyf yn canfod neb arall yn ei gjnnmcryd mewsí;Jkw, a*m bod yn ei yBtj-ried