Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

SEREN GOMER. Rhif. 322.] GORPHENAF, 1842. [Çyf. XXV. üGiwys WLADWRIAETHOL TSSTi3LlVîaKT VN ANGH7DWSDSOL STEWYDD. A'E [PARHAD O'R RHIFYN DIWEDDAF.] MAE yn syndod i feddwl gymmaint o waed dynol sydd wedi cael ei dywallt yn Ewrop i sefydlu eglwysi gwladol, i gynnal i fyny eglwysi gwladol, ac i ddwyn y bobl yn ddaros- tyngedig i cglwysi gwladol ; ond y gwaed hwnw a ofynir yn nydd y farn ar ddwylaw y rhai a barasant iddo gael ei dywallt. Offeiriaid eglwysi gwladol ydynt erioed wedi bod jm gyn- hyrfwyr cynhcn, ac amryson, a rhyfel. Pwy gynhyrfodd ryfeíoedd gwaedlyd a ffol y Groes, fel eu gelwid, yn yr unfed ganrif ar ddeg? Onid offeiriaid eglwys wladwriaethol ? Pwy arweiniodd fyddinoedd Ewrop i faes y rhyfel yn Mhalestina ? A f ha beth oedd dyben yr holl alanastra a'r cigyddio hyn ? Gosod i lawr un eglwys wladwriaethol, a sefydlu arall yn ei lle. Pa beth achosodd y rhyfeloedd líir a gwaedlyd rhwng Lloegr a'r Alban, ond y cyn- nyg i gymhell eglwys wladwriaetholar y Scot- iaid, i'r hyn y gwrthodasant ymostwng ? Beth sydd mor fynych wedi lliwio wyneb Gwerddon â gwaed dynol, ac yn debygol a wna felly etto, ond eglwjTs wladwriaethol ? Beth yw yr achos o dlodi a thmenusrwydd yr Iwerddon y dydd heddj'w, ond taliadau treisgar egîwjTs wladwr- iaetliol, yr hon y mae y bobl yu gasâu ? Beth sydd yu dinystrio amaethwyr Lloegr, ond deg- ymim a threthi cglwys wladwriaethol ? Pwy a gefnogasant ryfeloedd cartrcfol Portugala'r Ys- paen jm y blynyddoedd diweddar,""ond offeiriaid yr eglwysi gwladwriaetliol ? Pwy yw cjtfeillion gormes, a gelynion rhyddid, yn mhob gwlad ? Offeiriaid eglwysi gwladwriaethol. Pwy wrth- wynebodd ddiwj'giad crefyddol a gwladol jTn mhob lle jti fwỳaf ffj'rnig ac anghj'mmodlawn, ond pleidwyr crefydd sefydledig ? Ond nid yn y grefydd ci hun y mae y bai, nac j'chwaith yn ei gweinidogion ; ond yn ei chyssjdltiad â'r llywodraeth, yr hjm sj-dd jmfrhoddi' awdurdod iddi dreisio a gorthrymu ereill ; ac y mae pob crefydd a gafodd yr awdurdod hono, pa un oedd ai Pabj'ddawl, Esgobawl, neu Henaduriaeth- awl, wedi ymddwyn jTn orthrj'mus tuag at ereill. Mae gan y Protestaniaid eu Llyfr Mcrthyron, —felly hefyd y mae gan y Pabj'ddion. Pan oedd y Pabj'ddion mewn awdurdod, hwy a losg- ent ac a ddirwyent y Protestaniaid ; a'r Pro- testaniaid hwythau a fuont jni gwneuthur yr un peth â'r Pabyddion. A hjTn yw ysbryd cre- fydd sefydledig, sef erlid y rhai a ymneillduant oddiwrthi. Pa gymmaint o ddynion a ddinystriwyd yn eu hamgylchiadau bydol, a garcharwyd, a ddirwj-- wyd, "íe, ac a osodwyd i farwolaeth, am wrthod cj'nnal a chydyinagweddu à'r grefydd sefydledig! Cymmerwj'd meddiannau y tlodion i dalu y Dreth Eglwys lawer gwaith cjTn hjm, a thafl- wyd eu cj^rff hefyd i garchâr, lle y buant j-n dihoeni am %nyddoedd. Nid rhyfedd fod anghredwji- yn gwawdio ac yn ilawenhau, wrth weled y pethau gwai'adwyddus hyn yn cael eu cj-flawni dan enw santaidd Cristionogaeth. Pa le y mae balchder ac uchelfrydedd ein pendefig- ion urddasol, ein boneddigion cyfoethog, a'n hesgobion arglwyddaidd, nad ynt jm feddiannol ar jt anrhydedd,"neu jii hytrach y gonestrwydd, i dalu hen wraig am gadw ya làn y clustogau ar ba rai y penliniant gerbron Duw, a golchi y wenwisg yn mha un y gweinj'ddä eu gweinidog- ion, heb wneyd i'r Ýmneillduwyr eu cj'imorth- wjto ? Y mae cjmimaint o waradwj-dd jTn yr jTmddjTgiad hwn, fel y mae yn annheilwng o ddjmi'on, chwaithach rhai a gymmerant arnynt fod yn ganljmwjT yr addfwyn a'r bendigedig Iesu. Gallant ddywedyd wrthym fod gan- ddjmt gj'fraith i beri i ni dalu ;—^yr ydym yn gwybod'hyny, ac jti edrych ar y gj'fraith hono f'cl y fwyaf anghj'fiawn ar Ddeddf-ljrfr Prydain Fawr. "Mae gan y rheidusjm gyfraith trwy yr hon y gall fynu cjmnorthwy mewn tlodi, ond rheidusjm jtw efe wedi y cwbl; ac y mae yc Eglwyswyr j'n annheg yn y peth hwn, er fod ganddynt gyfraith i osod yr annhegwch mewn grym. YrYmneillduwjT a brofant burdeb eu mcddjdiau a maAvrfrydigrwydd eu hegwyddor- ion, trwy yr aberthau mawrion a wnant i adei1 ■ adu en haddoldai, eu hysgoldai, a'u colegau ^u hunain, a chjmnaí yn mlaen eu gwahanol ach- osion, ac jni fjiiych iawn eu tlodion eu hunain hefyd ; tra ar yr un amser y maent yn talu yn ddirwgnach eu cyfran o drethi gwladol, ac hefyd y gorfyddant dalu treth at gynnal eglwys na chant ün math o les oddiwrthi. Mae y cyssylltiad rhwng eghvjTs a gwladwr- iaeth jm hollol wrthwynebol i gj'fraith Crist, ac yn "niweidiol i j'sbryd gwir grefydd. Mae yr undeb halogedig hwn wedi troi eglwysi sefyTdledig jm offerj-nau o erlidigaeth yn mhob gwlad. N'is gellir mwynhau y fath beth â gwir ryddid créfyddol mewn gwlad lle y mae eglwys sefydledig wedi ei gosod i fyny; nis gall crefydd ychwaith fod yn rhydd oddiwrth ymarferiadau îlj-gredig, a rhwjTnau niweidiol, ac nis gelìir gwneyd cj-fiawnder cyfartal â phob graddau o'r cj-dwìadoìdeb tra fyddo un grefydd yn ben ar y. lfeiU. Nis gall Cristionogaeth ymddanços yn ei dj'lanwadau pur, santaidd, a nefolaidd ei hunan, hyd oni fyddo i"'r undeb'annaturiol rhwng vr eglwys aVwladwriaeth gael ei ddifodi. BjTddai ìt . gẃahaniad hwn ddifodi Hiaws o