Welsh Journals

SEREltf «ŴOMER. Rhip. 263.] AWST. [Cyf. XX. WILLIAM Y PEDWERYDD. w1 TLLIAM Henry, trydydd mab Sior y Trydydd, aanwyd ar yr 21ain o Awst, 1765. Yn y crybwylliadau a gawn am dano yn ei fabandod, gau haneswyr y dyddiau hyny, darlunir ef fel yn fyehan o gorffolaeth mewn cymhariaeth i'w oed, ond y'n hynod synwyra'wl a chariadlawn ei ymthlÿgiad, ac o | dymherau gwrol ac eofni ÿr hyn yn debygol a dueddodd feddwl ei dad yn newisiad ei alwedigaeth ddyfodol, sef y gwasanaeth llyng- esol. Pan oed<l y Tywysog yn dair blwydd ar ddeg oed, gosodwyd ef yn y swydd o ganol-longydd ar fwrdd y Uongaelwid Ty- wysog Sior, yr hon a ddygai 98 o fagnelau, ac a lywyddid gan y Llygesydd Digby. Tyst- iodd y Brenm y byddai raid i'w fiib ennill ei ffordd i dderchatìad ac anrhydedd yn yr un modd â'r dýn ieuanc mwyaf digyfaill yn y llynges; yn ganlynol ni wnaed un math o wahaniaeth rhwng y Tywysofj a'i gyd-ieu- enctyd yn yr un swydd. 'Wedi iddo dderbyn y swydd, r.i fu nemawr o amser cyn gweled gwasanaeth gjweithredol. Llynges arfog fawr, dan lwvddiaeth Rodney eiiwog, o ba un yr oedd y tywysog Sior yn ffurfio rhan, a hwyl- iodd o Spithead yn Rhagfyr, 1779; ac ar'yr 8fed o Ionawr canlynol, cymmerasant yr hollganymdo Yspaenaidd, yn cynnwys llong 64gẁn, (yr hon weai hyiiy a 'alwyd y Ty- wysog Wüliam, o barch i'w "uchelder Brenin- ol,) a nifer mawr o longau arfog a thros- glwydd-longau. Yn mhen wyth diwrnod y frwydr hygof â'r lynges Yspaenaidd, dan lwyddiaeth Don Juan de Langara, a gym- merodd le. Ennillwyd a dinystriwyd holl longau y gelynion, a gwnaed yn 'ofer vr hynt ryfelgar a fwriadai y Ffiancod a'r Ys- paeniaid anfon yn erbyn ein Trefedigaethau yn ygorllewin. Pan ddygwyd v llyngesydd Yspaenaidd i fwrdd y Tywysog Sior fel carcharor, ac y dywedwyd wrtho fod un o'r canol-longwyr, yr hwn á welai yn ddyfal wrth y gwaith "perthynol i'w swydd, yn Dy- wysog Prydeiniaidd o'r gwaed breninol, ateb- odd mewn syndod, " Hawdd y gall Lloegr fod yn ben ar y môr, pan y mae mab ei Brenin yn,J"»wydfel hyn yn ei gwasanaeth !" j ii?wys°g a wasànaethodd y rhan fwyaf o tj- rvei ara8er fel canol-longydd, yn yr India Orllewinol, ac ar ororau Nova Scotia a v^hanada. Adroddir amryw hanesion dydd- orawl am danatra y bu ar y gwasanaeth hwn; nud yr nn-swna fwyaf o glod i'w deimladau aj?ngarol yw y canlynol:—Tra yr oedd yn i'ort Royal, Jamaica, yn y flwvddyn 1783, canol-long\dd o'r enw Lee a ddèdfrvdwyd i ©fleisaethu amanufydd-dod. Yr hollganol- ioBgwyr a ofidient yn fawr am y ddedfryd non, ond ui wyddent pa fodd i gael lleihad 29 arni, gan fod Mr. Lee wedi cael ei orchymyu i'w ddienyddio, tra nad oedd araser yn can- iatâu iddynt anfon erfyniad i'r Llyngeslys, a meddylient y byddai erfyniad at y Llyng- esydd Rowley, yr hwn a "reolai ar'yr orsaí' hono, yn holíol aneffeithiol ac ot'ei" Yn y cyfyngder hwn, y Tywysog William Henry a ddaeth yn mlaen, ac wedi ysgrifenu ert'yniad fosododd ei enw ei hun wrtho, a darbwyllodd efyd yr holl ganol-longwvr ereill yn y porth- ladd i" ddilyn ei enghraifft. Yna efe a gyf- lwynodd yr erfyniad ei hunau i'r Llyngesydd, ac'a eirioloddmor daer dros ei gyfaiu, íel y llwyddodd o'r diwedd i achub ei fyŵyd. Tra ar orsaf Gogledd America, y Tywysog a ddewisodd wib-hwylio yma ac acw, ynhyt- rach nag aros yn Uonvdd" yn yr un líe; ac 'yn ganlynol efe a symutlwyd, ar ei ddymuniad ei iiuu, o'r Tywysog Sior i'r Warwick, o 50 gẁn, a lywyddid gan Argl. Keith, a gwasan- aethai dan y swyddog hwnw pan gymmerwyd L'Aigle, La Sephie, a'r Terricr, y tu allan i afon Delaware, ar yr lleg o Fedi, 1782. Yna efe a unodd ag Argí. Hood, prvd v daeth yn adnabyddus gyntaf â'r hyglod Nef- son, yr hwn a gyflwynwyd iddo' gan Argl. Hood ar fwrdd y "Barfieur. Yn yr un flwydd - yn efe a achubodd fywydau aînryw Saeson ag oeddynt wedi eu d'eiU'rydu i farwolaeth vn Louisiana, am anffyddlondeb i'r Llywodraeth Yspaenaidd; ac yn ei lythyro ddioíchgarwch i'r Llywodraethwr, dywedai " nas gellai ei anrhydeddu â gwerthfawrocach anrheg nâ bywydau y dynion hyny, a bod y weithred yu brawf nodedig hefyd ó haelfrydedd maddeug'ar y genedl Yspaenaidd." Yn Mehefin, J7S3, llynges, Argl. Hood a ddychwelodd i Loegr, ac yn haf y flwyddyn 1785, y Tywysog, wedi gwasanaethu eiamser yn rheolaìdd" fel canol-longwr, a myned dan yr holiad arferol, a benodwyd yn drydydd rhag-swyddog (third lieutenant) ar y Uong Hebe; yn Chwefror, 1786, penodwyd efyu rhag-swyddogblaenafy Pegasus; acáry lOfed o Ebrill canlynol efe a wnaed yn gadben, au a hwyliodd yn ddioed tua Nova Scotia. Yn mhen ychydig amser hwyliodd i'r India Or- llewinol, lle yr arosodd dros rai misoedd dan lywyddiaeth Nelson, yr hwn oedd yn gadben ar y Boreas. Tra yn y sefyllfa hon, ei Uchel- der Breninol a gýnnorthwyai Nelson yn ei fesurau i ddiwygio y camwri'a ffynai yn Úong- orsaf Antigua"; a'r canlyniad fu i'r cyfeiligar- wch mwyaf crvf a pharhaus gymmervd lle rhyngddynt. Medrusrwydd ac ymddyddanion Nelson a wnaethaut effaith annileadwy ar feddwl y Tywysog, ac a blanasant yuddo duedd âc archwaeth adnewyddol at "fywyd moiwriaethol; a Nelsnn, vn ei lythsraú cyf-