Welsh Journals

SEREN GOMER. Rhif. 339.] BUAGFYR, 1843. [Cyf. XXVI. PRAWF PLMÎ BECCA W MHAERMF, AM DORI TOLLBORTH PONTARDDULAIS, AC YMOSOD AR YR HEDDGEIDWAID. A R ddydd Iau, y 2Gain o Hydref diweddat, XJL Brawdlys Nêillduol Mòrganwg, i brofiy carcharorion a ddaliwjTd yn tori Tollborth Pont- arddulais, a agorwyd j~n Nghaerdyf, gerbron'y Barwn Guraey a r Ynad Cressweíl. Yr oedd y cyffroad rawyaf trwy y dref, aV gymmydog- aeth oll, o herwydd fod.y profion hyn i gym- meryd lle ; ond ni wnaed un cynnyg i dori yr heddwch a chodi terfysg, er fod y Llywodraeth yn ofni y cyfryw beth, ae wedi îinfon nifer mawr o lieddgeidwaid o Lundain yno crbyn jt amser. Daeth y Barnẁyr i'r dref oddeutu un ar ddeg ot gloch vn y l)oreu, a chỳda hwjTit jt oedd yr Uchel Sirydd, John Homfraÿ, Yswain, 'Ìỳ Llandaf, anifer mawr o foneddigion mwyaf cyf- rifol y Sir; ac wedi agor y Commisiwn yn Neu- add y Dref, gohiriwyd y Llys, ac yna aethant i'Y Fglwys i wrando pregeth, yr hon a draddod- wyd gan y Parch. Windsor lìichards, Capîan y Sirydd, oddiar Rhuf. L3, 1. Y Dirprwywr Cyffredin ar Erfynîwr Cyff- redin, (Syr Frederick Pollock a Syr William Follett,) oeddynt yn dwyn yr erlyniad yn tnlaen yn erbyn y carcharorion ; a Chynghor- wyr y carcharorion, oeddynt Mr. M. D. Hill, (A.S. gynt dros Hull,) a Mr. Montague Cham- bers. Dywedir fod Mr. llill yn cuel 300 gini am eu hamddiffyn. Yn fuan wedi dau o'r gloch yn y prydnawn, y Bamwyr a gymmerasant eu heistedd-leoedd ar y Fainc. Ỳr oedd yn breseunol yn y Llys bump neu chwech o ysgrifenyddion yn cym- meryd yr hanes i .J^eflýYddiaduron dyddiol Llundain, ac amryw ^jiàNcwyddiaduron erci'I o amrywiol barthadg^PHad. Hefyd yr oedd Mr. Gurney, mab byr-ysgrifenydd y Senedd- dai, a nai y Barwn Guniey, wedi cael ei anfon yno i trymmeryd hanes y prawf. Yr oedd Ar- daìydd Bute hefyd yn bresennol, fel Arglwydd Rhngìaw y Swydd. Pan alwyd rhes yr Ynadon drosodd, nifer mawr oY rhai mwyaf cyfrifol j-n y swydd a atebasant i*w henwau ; ar boneddigion can- lynol a dyngwyd jrn Uchel Reitliwyr:— Argl. James Stuart, A, S., Blaenor. Gwir Anrhyd. John Nicholl, A. S. C. R. M. falhot, Ysw.. A. S. Syr J. J. Guest, A. S. J. H. Vivian, Ysw., A. S. líowel Gwyn, Ysw. J. B. Pryce, Ysw. T. W. Boolcer, Ysw. B. F. Jenner, Ysw. R. D. Gough, Ysw. Syr George Tjler. W. Williams, Ys*. J. D. Llcwelyn, Ysw. Henry Lucas, Ysw. Richard Franklen, Ysw. Yna y Barwn Gurney a anerchodd jt Uchel Reitliwyr, ac wedi cwneuthur rhai svlwadau 45 l rhagarweiniawl, mewn ffordd o ganmoliaeth am fod v fath nifer llioseg o Ynadon ac Uchel Reithwyr wedi jingynnull ar yr achlysur, a ddywedodd l'el y caníjma :— " Yr ydym wedi ymgynnuîl ar y tynimor anarferol i hwn o'r tìwyddyn, dan Gommisiwn ei Mawrhydi, i ■ chwilio i acìiosion personau a gyhuddir o droseddau ! a chamymddygiadâu, a gyfodasant allan o'r, ncu a j yd;-nt yn gyssylltiedig â'r, terfysgoedd a'r dirdra a . gyflawnwyd yn ddiweddar yn y swydd hon, ac i j brofl y pcrsonau hyny ag ydynt yn awr yn nghar- | char dan y cyfryw gyhuddiadau. j " Y mae yn diigon hyshys fod, mewn parthau ! ereill o Ddetíeubarth Cymru, er ys amryw fisoedd yn ol. gweithrediadau terfysglyd yn cacl eu cynnal yn mlaen,—ymgynnulliadau mawrion o bersonau, yn gyffreáin yn y nos, i'r dyben o ddinystrio tollbyrth i ar y ffÿrdd. Ni wnaed cynnyg i rwŷstro y gweith- j rediaùau hyn ])an dorasant allan gyntaf, gàn hyny y | y macnt wedi cynnyddu yn raddol hyd onid ydynt ! Wedi cyrhaedd uchcíer anàrferol. " Gallesid dysgwyl y buasai i eglurhad o'r gyf- I raith, y cynghorion llcsol, a'r rhybyddion difrifol a wnacd gan y lîarnwr dysgedig a lywyddai yn Neheu- | barth Oymru yn Nghylchdaith J5rawdìysoedd yr Haf, yn nwy sir gyniiiiydogaethol Caerfyrddin" a Phenfro, yn effeithiol i ddwyn y bobl i ystyriaeth o'u ; dyledswydd foesol, neu os methai hyny, 'o'u perygl j personoî eu hunain trwy barhau i ddilyn yr arferion hyny ; ond drwg genyf ddywedyd, yn Ue" llêihau, mae '. y cyfryw droseddau wedi cynnyddu mewn nifer, | ìneẁn'helr.ethrwydd, ac me'wn anfadrwydd, fel y | maent o'r diwedd wedi ymdaenu i'r sir âg ydym ni ! wedi ymgynnull ynddi. " Nid W troseddau o'r fath hyn fyth yn cael eu 1 cyflawni, hcl) fod rhyw achos o achw^niâd, naill ai i yn wirioneddol, neu yntc yn ddychymmygol, yn cael í ci haeru; a'r achos o herwydd pa un yr tíaerir y mae rhai hyn wedi cael eu dechreu, ac yn" cael eu cynnal yn mlaen, yẃ y taliadau trymion a gyfodir mcwn tollbyrth ar y ffyrdd. " Pan sefydlẁyd toUbyrth gyntaf yn Lloegr, oddeu- tu can mlynedd yn ol, y mae hanesyddiaeth yn profi bod rhan fawr o'r ffermwyr yn elynol iddynt. Hwyntliwy, hel) ragweled y Ues a ddeilliau oddiwrth- ynt, a ddewisent gael ffyrdd drwg, y^i cael eu had- gyweirio yn anmhertìaittí gan y plwytì, yn hytrach nâ ffyrdd'da, am deithio pa rai' y coiìid tòil. Cyng- horau callach, pa fodd bynag, a lwytídasant; àc i'r oedd, wedi cyrhaedd yn agos hyd at berffeithrwydd. "Trwyyífyrdd mawrion, ymae Uawer o àrdal- oedd wedi eu gwiicyd yn hygyrch, y rhai oeddynt vn hollol auhygyrch o'r hlaen ; ac y inaent wedi gwn- euthur miloedd o crwau o.« dir yn llawer mwy eu gwerth nag oeddynt cyn eu ffurfioa. Oû^is geliid ff'urfio ffyrdd da heb wario llàẃèr b ■ ajián; ac i'r dyben hwnw rhaid ocdd benthycia sýmiau mawrion ; ac i dalu Uòg y cyfryw, a thalu yn ôl y corff, yr oedd yn anghenrheidiol codi tollau, a gosod ì. fyny doll- byrth i gasglù y cyfryw dollau. Yr wyf yn "eredu fod