Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

SEREN GOMER. Rhif. 333.] MEHEFIN, 1843. [Cyp. XXVI. BYWGRAFFIAD DM SISSF\. "VTIS gall marwolaeth djm cyffredin lai nâ ■*-* cliyffroi teimladau ei berthynasau a'i gyf- eillion, ond pan fyddo tywysog o'r gwaed bre- ninol yn syrthio, nis gall yr holl wlad lai nâ theimlo, yn cnwedig gwlad ag sydd mor enwog â Lloegr am ei ffyddlondeb i'r goron, a'i hjin- lj-niad wrth deulu Brunswick ; ond yn achos y diweddar Ddug Sussex, y mae amryw amgylch- iadau yn cydgyfarfod i beri galar am ei dranc- edigaeth, ac yn ei wneyd yn deilwng o gael Cofiant byr ar ddalenau Seren Gomer. Heb- law fod ei farn mewn llywod-ddysg yn cj'tuno ag eiddo y blaid hono yn y wladwriaeth a ys- tyriwn ni yn gyfeillion rhyddid, a bod ei sef- yllfa oruchel ef yn rhoddi cyfrifoldeb a chef- nogaoth mawr i'r blaid hono, ýr oedd wedi dan- gos llawer o ragoriaethau personol o amser i amser, y rhai oeddynt wedi tynu serch ei gyd- wladwyr yn fawr iawn tuag ato. Ni fwriedir llefaru llawer ymâ am ei farn niewn pethau gwladol, ond yn unig hysbysu pa beth ydoedd ; ond fe allai y bydd yn fuddiol i gofhodi nod- weddiadau hjmotaf ei fywyd, yn enwedig y rhai hyny ag ydjmt wedi gwneyd ei goffadwriaeth yn anwyl gan bobl y deyrnas hon. Gwir yw, fod ei ragoriaethau j*n hytrach yn nacâol nag yn gadamhaol; ond y mae hyd y nod rhinweddau nacàol yn ymddangos yn odid- og iawn mewn dyn yn ei sefyllfa oruchel ef, yn enwedig pan ystyrir ei fod yn agored i fìloedd o brofedigaethau ag y mae dynion cyffredin yn rhydd oddiwrthynt. Nid yn fynych y mae y tywysogion o'r gwaed breninol, jm Lloegr, wedi cymmeryd rhan yn materion llywodraethol y deyrnas. Mae genym rai enghreifftiau, yn neillduol yn mrenin pre- sennol Hanofer,—(y mwyaf tueddol, fe allai, o holl deulu breninol Lloegr, i lefaru ei farn yn y Tý, pan na fyddai galwad neillduol am dano) —o ymddj'giad croes i'r reol gyffredin ; ond yr ymarferiad cyffredinol oedd, iV Tywysogion ymddangos mor anfynych ag oedd bosibl i hys- bysu eu barn ar bynciau gwladol yn y Senedd ; aV amser V bÿddent yn hj-sbysu eu meddyliau, 21 " ar bync;au perthynol i sefydlogrwydd y Goron, neu gyfrifoldeb personol rhai o honynt eu hun- ain, mewn ffordd o eglurhad, y gwnelent h\rny. Ond ar yr amser y gellid meddwl fod anghen- rheidrwydd jm galw arnynt i bysbysu eu barn j-n gyhoeddus ar bynciau o'r fath hyn, braidd y gallent wnej'd hyny mor ddiduedd fel nas gellid gwybod i ba blaid yn y Tỳ yr oeddynt yn ochri fwyaf; ac o herwydd hjm yr oeddid yn deall fod Brenin Hanofer jm fwy pleidiol iY Toriaid, tra yr oedd Gwilym y Pedwerydd, pan oedd yn Ddug Clarence, yn gystal â Sior y Pedwerydd yn ei ieuenctyd, yn fwy pleidiol i'r Whigiaid. Dug Sussex hefyd, fel y gellid yn hawdd wybod oddiwrth ei areithiau cy- hoeddus, oedd yn dra phleidiol i egwyddoriou rhyddid ; ac ystyrid ef gan y Whigiaid fel un o'u cefnogwyr penaf, ac yr oedd yn dra chj"feill- gar ag amry w o honynt, yn neillduol Mr. Coke, o Norfolk, wedi hyny Iarll Leicester, er eu bod yn ymosod yn ffyrnig weithiau ar ei dad a'r teulu breninol. Etto, mewn cydweddiad a'r arferiad cyfìredin y cyfeiriwyd ato yn flaenorol, anfynj-ch iawu y bj'ddai Dug Sussex yn anerch y Tỳ ; ac ni wnelai hyny fyth oddieithr pan y meddyliai fod galwad neillduol am iddo lefaru. Fel ei holl frodyr, nid oedd ei areithiau un amser yn feithion, a gochelai ddangos tymherau poethion, ond yn unig hysbysu ei farn yn dawel a chym- medrol. Treuliai ei amser a'i sjmwyr ar wrth- ddiychau mwy teilwng o hono ei hun, nag mewn dadleuon anfuddiol,—mj'fyriai lawer ar jr celfyddydau, a rhoddai ei nawdd a'i gefnog- aeth calonog i bob djm dysgedig a doeth, er mwjm dwjm i eglurder ryw ddyfeisiadau new- yddion à fyddent o les i ddynolryw. Tra y bu yn Llywydd ar y Gymdeithas Freninol, yr oedd ei gyfarfodydd ymddj'ddanol j-n hynod tf ardderchog ac adeiladol; a chymmerai j' gofal mwj'af i bawb j'stj'ried eu hunain j-n gj-fartal ar dir cjẅedin dysgeidiaeth a chelfyddyd, gan nad pa wahaniaeth oedd rhjmgddj-nt o ran genedigaeth a dygiad i fjiiy. Yr oedd djmion