Welsh Journals

SEREN GOMER. Rhif. 332.] MAI, 1843. [Cyf. XXVI. COFIA^T HR8. HAMAH STEPHEN, PRIOD Y PARCH. D. RHYS STEPHEN, CASNEWYDD; A MERCH Y DIWEDDAR BARCII. JOSEPH HARRIS. GAN EI GWK.' Toii ar dòn sy droswv'n llifo." GYDA'R anhawsdra mwyaf y credwn rai o'r ffeithiau sydd amlycaf o tlaen ein lly- jeçaid. Pa arwiredd a gryhwyllir genym fyn- yched â hwn,—taw perthynasau i derfynu ydynt holl berthynasau y llawr? Ffurfiwn hwynt oll gyda r cyfaddefiad ar ein tafodan, a gydag ysgydwad pen a gwyneb prudd y gwnawn y sylw pan fo ereül yn colli eu per- thynasau. Etto, pan ddelo y fath ofidiau am cin traws ?ii, byddwn yn gyffredin mor an- mharod'idd cu cyfarfod â phe nas gwÿbuasem crioed fod ymddattodiad yn un o ammodau ein bodoliaeth yn ei gyflwr presennol, ac ysgariad yn un o ganlyniadau anocheladwy pob math o argyssylltiad a fedrwn ffnrfio yn y fuchcdd hon. Efelly yr ydym o hyd yn anhygred o rai o'r gwersi pwysicaf ag y myn Rhagluniacth eu dysgu i ni, ac nid oes modd, fel yr ymddengys, eu hargraffu ar ein calonau' ond gan brofiad ; yn fynych, ysywaeth, y profiad chwerwaf a gofidusaf. Ganed yr hon ag yr ydym yn awr yn cys- segru llinell idd ei choffadwriaeth anwylgu, yn yr Heol-Fawr, Abertawy, Medi y trydydd dydd, yn y flwyddyn 1814. *Ëi rhiaint oeddent Joseph Harris a Martha ei wraig. Hyhi oedd cu pedwerydd blentyn. Ychydigion mewn rhifedi a fuant fîeithiau ac amgylchiadau ei bywyd gwerthfawr, a gellir cu cynnwys oll mewn gofod bychan. Dygwyd hi i fyny yn ofalus gan ei rhieni pryderus, a'i mcddwl o hyd mewn cysswllt agos â llyfrau ac â chrefydd. Yn ei phlentyndawd yr oedd }Tn anwylach nâ'r lleill oH chwiorydd gíin ei brawd Ikuan Ddü ; hi fyddai yn tori ci farf yn ei glefyd olaf íi gwelleifyn bychan, ac iddi hi y gadawodd }t rhan fwyaf o'i lyfrau, a'i orìawr. Trwy gydol 17 ei bywyd cynnefinwyd ei meddwl ag angeu, gan farwolaeth ci pherthynasau un ar ol y Uall. hyd onis gadawyd hi yn unig ar y ddaear o deulu uniong}Tchol Gomer. Yn y flwyddyn 1823, a hithau yn naw mlwydd oed, bu farw ei hunig frawd ; yn y flwyddyn 1825 bu farw ei thad ; yn y flwyddyn 1831 bu farw ei chwaer Mary ; yn y fiwyddyn 1834 bu farw ei chwaer Mrs. Walker ; ac yn y flwyddyn 1836 collodd ei mam d}iierfw}m. Yr oedd y pethau hyn wedi pcri argraffiad annilëadwy ar ei meddwl taw marw yn ieuanc oedd ei th}mged hithau, a phan yr ymdrechwn, drwy y blynyddau y bu }-n iach gyda ei phriod, ddangos anseiliogrwydd y í'ath argyhoeddiad, gwelwn mai llwyr ofer oedd }T }midrech, a bod yr argraff yn arosbyth. Tachwedd y 17eg, 1835, ymbriododd â D. R. Stephen, a bu o hyny allan am bum mly- nedd yn iach, }m holliach i bob ymddangosiad. Yn y flwyddyn 1840 dyoddefodd lawer o ofid mcddwl dwys, ar ran, ac mewn cyd}Tndeimlad calonog a dygn à'i gwr, ac efe ar y pryd hwnw yn myned trwy un o'r stormydd trymaf a chwerwaf ag y sydd wedi s}Tthio yn yr oes hon ar Wcinidog yr Efengyl mor ieuanged, yn y wlad hon. Ni chyfaddefai ei bod yn gofidio llawer ; gyda'r gwrolder cynhenid iddi, gwrol- der nodweddiadol ei thad hyglod, cadwai i fyny olwg hyderus, a safodd yn ddiymollwng ac \m ddiymmod i gysuro a chefnogi ei gwr yn ei ofid a"i gyni blwng. Dywedai wrtho, pan y delai y dcwisiad rhwng gweithredu yn ol y Testa- mcnt Newydd, a digio cyfeilüon galluog, am gofio am ei enw, ei gydwybod, enw ac anrhy- dedd ei thad, gorchymyn a boddloniad y Meistr Bendigedig ; a Uawer, Uawer gwaith c^mgh.orai of i fod vn hollol ddibrvder am y canhmìadau