Welsh Journals

SEREN GOMER. Rhif. 328.] IONAWR, 184.3. [Cyf. XXVI. CTIHTDD PABYDDIAETH. "V7~N mhlith pawb ag ydynt â\i lfygaid yn -*- agored i arwyddion jt amseran, yr acli- wyniad cj-ffredinol yw, fod Pabj'ddiaeth yn cynnj'ddu yn Lloegr. Wrth sylwì yn fanwl ar amgylchiadau y grefydd Babaidd yn y blyn- yddoedd diweddaf, a^u cymharu yn ofalus á'r hyn oeddynt raì blynyddoedd yn ol, mae yn rliaid i ni gyfaddef nad heb sail dìgonol nac achos cyfreìthlawn y gwncìr yr achwyniad hwnw ; ac y mae gcnj-m n^n blaen yn bresennol brofion anwadadwy fod Pabyddiaeth yn lledu ei hesgyll, ac yn gwneyd cynnydd mwy buan, yn y deyrnas lion, nag y mae y rhan fwyaf o n cydwladwyr yn feddwl. Nid cin bwriad wrth gymmeryd "Cynnydd Pabyddiaeth" j-ndes- tun i sylwi arno, yw dychrynu cin darllenydd- ion, ac ymdrcchu eu darbwylío fod tânau Smith- field yn myned i gael cu cynneu ctto, a bod creulonderau y Chwil-lys ar fin cael eu hadferyd yn Mhrydain Fawr ; ond yr unig fwriad yn ein hysgrif brcsennol, y\v crybwyll y ffaìth, dangos yr achosion o hyny, ac hysbj'su sefyllfa bresennol y grefydd Baì)aidd ; a gadawwn i bawb dynu y casgliadau a ewyllysiont oddiwrth eìn dnrlunìadau, y rhaì a wnawn mor gywir ag y byddo modd. Nid ydym yn tybied fod angcn- rheidrwydd i sylwi ar y ffaith fod Pabyddiaeth yn cjmnyddu tn hwnt i un grcfydd aralì, ac yn debj'g o barhau felly cyhyd ag y parhao yr nchosion ol chynnydd ; ac ar jt achosìon hyn yr ydym yn meddwl sylwì yn flaenaf. Yr aehos cjmtaf o g\-nnj-dd Pabj-ddìaeth yw y gweddillion Pabyddawl a adawodd y Diw- ygiad ar ol yn y grefydd Brotcstanaìdd. Ni wnacd dim braìdd yn y Diwj'giad, ond ncwid enw y grefydd. Gadawwyd ar oì yr arddangos- ìad gorwych a berthjmai i'r grefydd Babaidd ; cj-mmcradwj-wyd y rhan fwj-af o'r gwisgoedd a'r sercmoniau a berthj-ncnt i butain Babilon, gan offeiriaid y grefydd ddiwj-giedig ; ac yn lle y Pab,gosodwyd y Brenin yn Ben ìt Eg- lwys ; ac y mae y tebygolrwj-dd wedi cael ei gadw i fyny ì'r fath raddau, fcl nad all un dyn cydwybodol famu fod y gwahaniaeth yn ddim o«d yr hyn a achosid gan yr amgylchiad ag oedd yn galw am osod yr awdurdod eglwysig j-n llaw rliyw un heblaw ei Santeiddrwj-dd o Rufain, er mwyn i'r lîrenin gael mwynhau ei ewyllys ei hun. Dan y cyfryw amgj-lchia^iau, ag j-stj-ried fod cj'mmaint o weddillion Pabydd- iaeth wcdi eu gadael ar ol, pa ryfedd fod crefydd y bwj'stfil Rhufeinig jti adfywio yn ein hoes ni? Rheswm aral! dros g\-nnj-dd Píibj-ddiaeth, yw sel brwdfrydus ci lîoffeiriaid a'i phroffeswjT. Nid j-dj-m j-n \kìo hj-d y nod Pahj-ddion am fod j-n grefyddwjT selog ac j-mdrechgar ; ond yr ydj-m yn credu pe buasai proffeswyr j' gref- j-dd ddiwj-giedig wedi dangos cymmaint o sel yn y blynyddoedd diweddaraf ag y mae y Pab- yddion wcdi wncyd, y buasai golwg arall ar y b\-d j-n bresennol. Nid oes dim jm profi hj-n yn fwy nâ'r hawsdra anghyffredin a gaiff y Pabyddion i ddarbwyllo eu canlj-nwjT i gyfranu at achosion crefyddol, a r anhawsdra mawr a gaiíî enwadau creill. Crcfydd y\v y prif beth j-n ngolwg Pabydd, ac os b\-dd cisieu £30,000 i adeiladu Eglwys, ccir hwynt j-n fwj- hawdd nag y caiff unrhyw enwad araìl £300. Mae yn sicr fod llawer o'r Pabyddion \-n gyfoethog ; ond nid hyny y\v y cwbl, y mae y Pabydd jti cael ei ddysgu mai ei brif ddj-ledswydd yw cef- nogi Pabyddiaeth yn mhob ffordd o fewn ei allu. Gyda ni y mae crcfydd yn ail beth, ac wedi diwaüu pob anghcn arall, cyfranwn ryw- beth at achos crefydd ; ond am y Pabydd, Cre- fydd, ncu o leiaf yr Egiwys Babaidd, y\v y prif bwnc j-n ei olwg, a rhaid ei chynnj-ddu os bydd posibl. Ei offeiriad a ddyweda felly wrtho, ac j-ntau a ufyddha. Dysgir ef ei fod yn rhwjrn i gj-franu hyd eithaf ei aîlu, ac \-ntau a ufyddha j-n ffyddlawn, o herwj'dd ci fod wedi cael eì ddwyn i gredu fod ei fywyd tragywj-ddol jti j-mddibjnm ar ei gydsjmiad. Ond wrth glywed gweinidogion yr Efcngyl j-n annog eu gwran- dawwyr i gyfranu at aeliosion crefyddol, i gael teml.au digon helaeth a chyfieus i'r cynnulleid- faoedd, ac ì gario yr achos yn mlacn mewn modd addas i'r oes a'r amser, a gweled ein lij-mdd\'giadau ninnau \-n wyneb y cyfiin, yr ydym, yn wir, yn barod i gredu eìn bod weiì