Welsh Journals

lEREll GOMER. Rhif. 223.] EBRILL. [Cyp. XVII. BYR GOFIANT CeidwadyGreirfa Ashmoleaidd,yn lihydychain, Aicdicr yr Archceologia Britan- nicce, fyc. é)'C. ýc. EDWARD LLWYD, yr enwog Anianydd a Hynafiaetliydd, a anwyd yn y flwyddyn 1660, yn Glan- fread, yr hwn sydd yn aros ar fryn o'r tu dëau i'r' afon Lery, yn Swydd Garedigion, sef trigfa ei deulu y rhai oeddynt bobl gyfrifol, o eppil Elidyr Lydanwyn yn yr hil wrrywaidd. Mae hanes ei fywyd mewn ysgrifen yn y Greirfa Ashmoleaidd yn Rhydyehain, ynghyd ag arlun am yr hwn y dywed- ir ei fod yn debygoì beriíaith, yn yr hwn y mae yn ymddangos ei fod yn ddyn hoyw, golygus. Cynnygwyd ef yn Mangor Iesu, yn Rhydychain, Hydref 31, 1682, a derbyuiwyd ef yno l?eg o Dachwedd canlynol. Mae yn bur debygol ddarfod iddo ddangos ychydig odueddiad, efallai gwueuthur gradd o gynnydd, wrth fyfyrio mewn Aianyddiaeth, cyn iddo ddyfod yn aelod o'r Brif-Ysgol, gau mai y fiwyddyn hon y gorphenwyd adeiliad gwerthfawr Mr. Ashmole, a danfon- wyd casgìiad Mr. Llwyd i Rydych- ain, a'i sosod dan oí'al a chadwraeth Robert Blott, LL. D. Yn y flwyddyn ganlynol, sefydlwyd hwynt i'n Brif- Ysgoi gan yr awdwr yn ei lythyrau a ddarlleuwyd yn y dadleudŷ. Yn y flwyddyn 1684, arí'erwyd Mr. Llwyd i drefnu rhywogaeth a chymharu y cofrestr o'r ysgrií' lyfrau, yn y rhai niae fel hyn ar wyneb y ddalen gyntaf, "Accuraute Edwardo Luidio, procus- tode, Anno 1684." Yn y dulî hwn o Is-Geidwad y parhaodd liyd 1694, yn casglu rhywogaetli aniauol, &c, pan V dyrchafwyd ef i fod yn Ben-ueid- wad, yn wag trwy ymroddiad ei gyf- aill ai noddwr Dr." Plott. Mae yn debyg ddarfod iddo erbyn byn ym- weled neu sefydlu cydnabyddiaeth yn agos yn mhob rhan o Brydain ac Iwer- ddon. 1» Yn 1693 penodwyd ef i gasglu def- nyddiau perthynol i Gyinru, erbyn argrafliad newydd o Gtimden Britan- nia,ar ddymuuiad,a thebygol ar dranl, Mr. Gibson. Yn 1696, dechreuodd ei ymdeithiau er mwyn y cyfryw am- can,—ei olud a nacâu,—y wlad gan hyny a dderbynient ynhwylusei gyn- | nygiad, ac addawsant da.iad blynydd- j awl er ei alluogi ef dros buni mlynedd | igasglu betli bynag a fyddai yn debyg i osod goleuni ar Ieitlioedd, Hyu- | afiaetli, Hanesyddiaeth aniauawl, ì^c. ; &c. a berthynai i'r gwledydd hyny a ! fwriadai ymweìed â hwynt. Et'e a : ddychwelcdd i Rydychain o Gymru ; yn 1697, gan ddwyn i fynu gydag ef mae yn debygol ran o Gasgliad mawr | Mwnawl Cytnru,( Welsh Fosails,) sydd I yn awr mewn cadwedigaeth yn yr j ystafell isaf yn y Greiría, (JJuseum,) j pa rai ni ddosparthcdd cyn ei farwol- ! aeth. Yn 1698, gorplienodd ei "Lith- I ophylacci Britannici lchuographia;" i argraft'wyd 120 yn unig o'r l'yfr hw n ! yn 1699, ar draul naw o foneddigion, sef vr Arglwydd Canghellwr Somers, Iarll Dorset, Arglwydd Halifax, Syr Isaac Newton, Syr Hans Sloan, iir. Ashton, Dr. GeoiFray o Paris, Dr. Martin Lister, Dr. Trancred Robin- son, ac o dan olygiad yr olaf. Yn y flwyddyu lion, a'r ganlynol, teithiodd trŵy Iwerddon, Alban, Cer- niw, a Llydaw,—yma cafodd ei gym- meryd i fynu fel ysbiwr, ei ysgrií'en- iadau a chwilid, pa rai oeddynt yn annealladwy, a'i hunan a anfonwyd yn garcharor i Gastell Brest. Ilyn a barodd attaìfa ar ei ymgais, a gorfu iddo ymadaw o'r wlad ; wedi aneirif ft'wdan ac anturiaeth daeth i Rydych- ain yn y gwanwyn, 1701. Yn yr hàf canlynol graddwyd ef yn Athraw yn y Gelfyddydau, M. A., gan y gyai-