Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

SEREN GOMEIL Rhif. 438. MAWRTH, 1852. Cyf. XXXV. HAHES Y PARCH. RICHARD JAMES, NANTYGLO. CAN Y PARCH. W. ROBERTS- (Buddygd—Eisteddfod y Blaenau.) " Coffadwriaeth y Cyfiawn sydd feudigedig."-»-8ti/ri'. Richard James a anwyd yn Merthyr Tyd- fil, yn y flwyddyn 1779. Mab ydoedd i Jatnes Rowland, a adnabyddid yn well wrth yr enw " Siams bach y Raswr." Enwid y plant y pryd hyny yn wahanol i*r dull y gwneir yn awr; sef, fod cyfenw (Surname) y plentyn yn ol enw cyntaf y tad. Felly yr oedd Ricbard'James, yn fab i James Row. land; ac yntau yn fab i Rowland Davies, &c. Yr oedd Rowland Davies, taid R. James, yn byw yn Gellygaer, lle mae llawer o berthynasau Mr. James yn trigianu hyd y dydd hwn. James Rowland oedd perchenog y " Crown" yn Merthyr, pan oedd ef yno yn byw. Yr oedd, fel y Ued-grybwyllwyd eisioes, yn rhedegwr enwog. Enillodd lawer o redegfeydd yn Nghymru a Lloegr, ac arian a thlysau. Mae drych (mirror) fu unwaith yn un gwerthfawr iawn, a emllodd J. Rowland yn Nghaerbaddon (Baih), yn awr yn Dowlais. Nid wyf yn meddwl wrth nodi am dad à tbaid R. James, fod rhyw bwys máwr ẃfth ÿsgrîfenu Cofiant i un,o gofnodi yrhollhanes am berthynasau gwrth- ddrych y Cofiant; megis, eu cyfoeth, eu trigfanau, eu cymeriadau, eu galwedigaethau, &c, fel y gẁneir raî prydiau; ond tybiwyf fod rbyw gymaint o elfen y tad a'r fam "yn disgyn i'r plant yn gyffredin, naill ai yn gynhenid, neú yn gyrhaeddiadol. Mae eyf- ranogiad natur, neu ryw esiampl, yn gyff- ^redin, yn peri fod tebygolrwydd cryf mewn • teuluoedd, nid yn unig yn eu personau, ond fcefyd, eu helfen, gallûogrwydd, a thröad *ûeddwl. Býddai manylu ar yr achos o hyn tuallan i gylch ein hymgais arhyn o bryd. , Py amcan yn son am dad Mr. James, sef -j Siams baeh y Raswr a'i gàmpwrîaethau, \ yw, dangos fod ynddo yni (energy) a íhueäd benderfynol i ragori ar èrèti/L, ftJ-y rhaid *°d ỳn mhob un sydd yn 3od yn gampẃr \ enwog, yn un o'r pedair camp ar ugain, oedd 18 - ■"•:•'• gynt yn Nghymru mor böblogaidd. Er nad ydynt ond ffrwyau* (stronp effotis) corflbrol, eto, rhaid i'r meddwl fod ar waith i fesur mawr, er cyrhaedd y gamp. Mae rhedeg yn un o'r " tadogion gampau,"f " am nad rhaid wrth ddefnydd i'ẁ gwneuthur, ond y dyn fal y ganed." îel hŷn yr oêdd Siams yn un hynod yn ei fldyẄd, *heb hëb b'i gy- ffelyb yn Nghymru, nac ond ychydig yn Lloegr. Yr oedd ei feddwl a'i bendérfyniad mor gryf, fel y bu mor ryfygus pan yn bum- theg ar ugain oed, a rhedeg am^bumtheg punt, ag un oedd wedi ei ddiîyn yn yr órsaf uchaf yn Nghymru o enwogrwydd fel rhedegydd \% a hwnw y pryd hyny yn mlodau ei ddyddiau*. Ni a gawn weled yn hanes gwrthddrych ein Cofiant fod Uawer o elfen y tad yn y mab, canys yr oedd yntau fel Siams yn rhagori mewn chwareuon a dawnsiau yn ei ieuenc- tyd; ac wedi hyny, drwy drugarddd |ôr, daeth ì ragori-mewn daioni. Maeynym- ddangos fod James Rowland wedi bbd yn nghymydogaeth Gellygaer a Bedwellty cyn, ac àf dl bod yn Merthyr. Mae bedd eì wraig gyntaf (nid mam Mr. James) yn'Bed- wellty, ar yr hwn y mae cof-arwydd ohaiarn bwrw, a llythyrenau o'r fath arni, na wìsgir mo honynt yr hawg, er fod*y gof-arwydd ar j Hwybr sydd yn arwain i'r eglwys, a llawer troed yn sangu arní o flwyddyn i flwyddyn, ac o oes i oes. Claddwyd ef ei hun yn Ynysgau yn Merthyr. Ẅele ni yn awr yn dyfod yn fwy union- gyrchol at hanès Richard James. Daèth ef * Dilynir Caer&llwch yn y Traethawd hwn ẁl sa/on geiriau Cytnreig. ^^f.Tpeth hyhod nád yw "curo ft dyrnau a thraëd,'» vn mhlith ỳ campau Cymreig. Onid ydynt yn fwy iliniweidJBagwaithdysgyblion y ringt X Knw v rbedegydd uchod oedd " Twm JEntwnt.*' Jtfae ei fèdd wrth eglwys y Eaenol, a'r geiriau hyn „- y gajeg—» Thoma* Edmunds t%e famoua racef*"