Welsh Journals

SEREN GOMER. Rhif. IONAWR, 1852. Cyf. XXXV. RHYDDID. LLYTHYR V. CAN Y PARCH. O- M I C H A É L " Y creadur gydd yn dysgwyl y caiff ei ryddhau o gaethiwed llygredigaeth i ryddid gogoneddm plant Duw." ," V W«l ddarUenydd, yr yäwyt ti a minau, er pan' ddechreuasom ein hynt hanesyddol yn nghymdeithas Rhyddid, wedi teithio dros dri «hant a chwarter o flynyddau drwy oesöedd tywyll, a'r goresgyniad gan Gwilym o Nor- mandy hÿd ddechreuad y bymthegfed ganrif. Tydi a ẅyddost pa un a ydwyt wedi blino ai peidio ; os blinedig wyt, er maẃrdristwch i mi, rhàid cwynfanu, "Yn iaeb?* i ti, a mytted i'm 'tarJ^ gan bẁyH. focMíîelly, a'm "hysgrepan ar fy* ngwar, fy ffon yri fy llaw, gan ysgrifo â'm pin yr hyn a welwyf ynm ac «cŵ-jO hapiott fy anwyl gyfeilles Rhyddid. Nis gwn i alluoedd a thymer dy feddwl di, fel yrydwyt ti yn wybyddus0 honof fi, gan tjaai myfi sydd yri ysgrifenu a thithau-.yn "darilen yn ddystaw fach. Efallai mai yeh- ydig îs na'r angel yw dy allu meddylîol dì, ac y gelii, a dywedyd felly, wneyd dy arsyllfa yn yr haul, ac â'th dremiadur lygadu ar droion «esol y ddaearen yn myned heibio i ti gyda chyflymder eerbydau tanllyd, y rhai megys estrysod o haiarn a phres, gan fBangellu ÿfifâ awyr ag.edyn o agej",a fesurant â'u hewin- edd olwyttog, filidifoedd y llwybrau heirnig Wrth y fynyd. Ond amdanáf fi, gan mai un o draedolion y ddaear yma ydwyf, nid oes i mi onid hercian i'jn taîth goreu gallwyf, dros fynyddoedd a moroedd, drwy gymydd ac afon- ydd, llawn o ladrón cynllwynig a mwrddwyr ar bob dinoddfan, ac heb y -gobaith lleiaf deuaf rywbi"yd dros-y berth ibrif-ffordd a gwastad y "brenin, a chael hwb gan y id-gerbyd,- rieu'm Honi gan sain udgorn y •" maü coach." Nid ydoedd pethaufel yna wedi eu dyfeisiô eto, eithr rhaid oedd i'r ym- áeithydd ymddiried i'ẃ. draed ei hun a chefn èi ysgrubí. Dyma i.tiystori yn profi hyn- yna:—Ar. oj. i lorwerth ri Gaernarfcn fedd- ianu cyttid Tywysogaeth Cymru, yr oedd «âsáeu- unwaith drosglwyddo j£l,000 o Gaer- Üeon Gawr i Lundain. Gofier mai mil o hẃysL (pounds) « arìari mwnai oeâd ^£1,000 .$•'■ PTd. hyny; Wel, y petìi cyataf ydoedd ymofyn pnmp ystrodur a deg o gewyll cryfion perthynol iddynt; wedi hyny, cyfleu can punt, h. y., can pwys, o'r mWnai yn mhob cawell; wedi hyny, llogi pum crynfarch i'w cludo; yna llwytho'r ysgrubliaid, pobuẅlì dau gawell, a'u rhwymö yn ddiogél â rheff- ynau newyddion ; wedi gwnenthur pob pefli yn daclus, cychwynid Oh Gaer ttìa'r Aia- wythig, a'r mil punau fc ddiògelid gan ddau -farchbg, William Dêlamare, a Gübert; De- 'lawylye o dan eu hënwau, ynghỳd ag utí«ar- bymtheg o filwyr traed. Gan fod yr-holi ffordd yn anghyfenedd, heb westy rW gaéi, fojfâieithr yn y trefydd, neiflduwyd dau gógr ỳ«4, William LudgershaU, cogydd ỳ brenin, a'Warine, i arlwyo ymborth i'r fintai. Ar ol teithio deuddydd ynghyd, aeth y cogydd Warine yn mlaen, gan yspardynu ei orett/er päTOtoi ìleöedd i wersyüu, a mynegh yn mlaenllaw ddyfodiad y trysor. Yn rohen. wyth niwrnod, cyrhaeddwyd Llundain. Traul y cludiad oedd fel y canlyn:—Am reffynáu newyddion i rwymo y pynau, 2s. 9c.; eyflog y crynfeirch, &c, 30s.; cyftog y ddau farchog, swllt yn y dydd bob un; cogyddion, dwy geiniog y dydd bob m ; milwyr traed, pob o rôtydydd; aswllt y dydd yn "ychwanég i'r swyddog a arosodd ddeuddỳdd aì* ol yn Liundain i gyfrif yr arian. Cyfanswm, £Q 19s. 9c, cyfatebol i i?104 lfis*, ö'n hárian ni, heblaw trafferth a pheryglori. Gellit ti, ddarllenydd, fy'ned dyhun, neuan- fon milo bunau, pe meddit gymaint, ó Gaer i Lundain mewn wyth awr,. ac, os anturit beidio cöfrestrav4y lythyr, anfon y cedgoel [bill) mewn amlen am geiniog; a chadw cogydd i arlwyo i tí giniö bob dydd ytt íly. barlwr drwy gydd y flwyddyn am y JÊ104 15s llc.V gweddill! Dyna i tì y gwahaniaeth rhwng pethau yn ymsymud yn ý byd sydd yn awr, a'r byd oedd àr>y pryd yr ysgräfenwn ei hanes;' gan hỳríy, bycla dy lwynau, ac ysticia atì bi i'tti dyìyn -am ganrif neti ddwy yn ychwaneg, á phẁý a