Welsh Journals

SEREN GOMER. Rhif. 409.] HYDREF, 1849. [Cyf. XXXI. YR EGLWYS SEFYDLEDIG, YN EI CHYSSYLLTIAD A BAPTIST NOEL, Y BEDYDDWYR, A THAENELL- IAD BABANOD, YNGHYD A'R GYMDEITHAS ER DADGYSSYLLTU YR UNDEB RHWNG YR EGLWYS A'R WLADWRIAETH. LLYTHYR VII. Gellir ystyrìed y byd yn fath o chwareudy ftheatre), yii mha un y mae elfenau anian a chreaduriaid o bob rhy w a math yn uctio eu parts yn nrama gyffredinol y cyfanfyd. Nid oesdim yn sefydlog (stationary) mewn natur; mae dydd a nos, haf a gauaf, yn canlyn eu gilydd ; rhew ac eira lorrawr, ypghyd â phelydr byw- iogawl a chawodydd maethlawn mis Mai,yn tynu sylw yr edrychydd, ac yn creu gwahanol deimladau yn ei fynwes. Nid un len unlliw yw hanes bÿwyd dyn o'i gryd i'w fedd; ond y niae ariun ei oes yn gyfansoddedig o liwiau gwalianol; nid yn anfynych y teithia yr anial- wch erchyll, ac y galara fel pererin yn nyfnder y nos ; prydiau ereill troedia lwybrau dedwyddwch, o dan wenau rhagluniaeth y nef, mewn llaẃn obaith v gor- phena ei yrfa yn nghanol paradwys ; mae weitbiau yn canu, ac weithiauyn wylo ; mae yn fynych yn anialwch Paran, ac weithiau ar ben Pisgah ya edrych ar dir yr addewid. Nid oes unffurfiaeth yn nghyfreithiau a threfniadau teyrnasoedd y byd ; mae teyrnwiail yn gwywo,—gor- feeddau cedyrn yn siglo,—cyfreithiau yn cael eu newid, a'r amherodraethau mwyaf cedyrn ac eang yn syrthio yn ysglyfaeth i estroniaid. Canfyddwn fod ambell deyrnas, yn de>yg i Israel yn yr Aifft, yn cael eu corthrymu gan frenin gonnesol ac ychydig weinidogion Toriaidd; ac os gwna rhywun neu rywrai ryfygu codi llaîs yn erbyn y fath ûrmes, yspeilir meddiannau y cyfryw, a gorfodir yntau i wneyd penyd am ei bechod mewn carchar, os nid ar grogbren. Yn yr olwg ar hwn yn cael ei ferthyruamamddiffyn <lynoliaeth,teim]a rhai a chwilia ereill; a mawr fydd y siarad ynghyleh y gyflafan. Fel hyn yr esgora y wlad- wrÌHeth ar deimlad yn erbyn trais a gortbrymdery dos- parth mewn awdurdod. Gwedi clywed am enedigaeth y brenin newydd, gwna Herodiaid diras wisgo y wlad- wriaeth mewn galar,—lliwiant y meusydd â gwaed y diniwed, wrth geisio dwyn bywyd yr hwn a aned yn frenin ; ond y mae Hygad y nefoedd arno,—odditano y tuae breichiau tragy wyddol,—â rhagddo o nerth i nerth, —cynnydda mewn ffafr gyda Duw a dynion ; yn mhen ychydig, easgla ei fyddinoedd i ryfel, ac heria orseddau traia. Ustl wele y byddinoedd ar faes y gwaed,— mae yr udgyrn yn bloeddio i ryfel, —wele y cleddyfau yn cael eu diweinio, a'r magnelan yn cael eu tanio ; ar }'cyntaf, nid y w byddin y brenin newydd yn lliosog,. —yn mysg yr ychydig y mae ambell Judas bradycblyd, allawer Demas bydol, pa rai a gefnant yn nydd y f"vydr, ac a unant â miiwyr y gorthr.ymwr;—hyn, "lewn cyssylltiad â phethau ereill, a bâr i fuddugoliaeth ^afydd fod yn fater ammheüusyn mamyr edrychwyr; cynghora rhai ef i roi y rhyí'el i fyny,—dywedant mai J'fi ofer ac am ddim y treulia ei nerth ; ond ereill, yn yr olwg ar benderfynoldeb y lly wydd, a dewrder y mil- *yr, a waeddant, " Ewch rhagoch ; na ddigalonwch ; Mdugoliaeth lwyr a gorona eich ymdrechion ar dJiwedd y dydd." Dyma sefyllfaamgyîchiadau gwlad- ^'riaethol ein teyrnas y dyddiau presennol: mae public opiaion mewn brwydr â thraws-arglwyddiaeth; mae 37 wedi bod yn wan, ond y mae ei fyddin yn lliosog, a'i nerth yn cynnyddu,—mae y rhai a'i gwawdient yn ymgrymu yn ostyngedig ger ei fron,—mae tŷ Saul yn gwanhau, a thŷ Dafydd yn myned yn gryfach,—yn fuan tyr ben y gelyn â'i gleddy'f ei hun, dryllia y llyff- etheiriau haiarn, a chyhwfana fanerau rhyddid ar furiau gormes. Fel hyn mae llawer o gyfnewidiadau wedi bod yn ein teyrnas, a llawer yn ddiau i fod etto. Mae chwyldroadau pwýsig a synfawr hefyd yn cymmer^'d lle yn amgylchiadau crefyddol y byd. Nid yw yn ang- henrheidiol galw sylw y darlienydd, ar hyn o bryd, at y cyfnawidiadau a gymmerent ìe o amser Crist hyd de^'rnasiad Cystenyn, nac ychwaith olrhain hanes yr EglwyB o'r cyfhod hwnw byd amser Luther, gan y tybir nad oes neb yn gwadu bodoldeb y ffeithiau. Dylai dyn sylwi ar gyfnewidiadau rhagluniaethol a chwyldroadau y b}Td crefyddol; ac ni ddylai fod yn ddiystyr chwaith o'r h}m a gymmer le mewn natur. Mae Duw wedi ein bwriadu i'fod yn students ofofeer- vation. Trwy amgylchiadau gwna y Creawdwr ei feddwl yn hysbys i"w greaduriaid, ac yn gymmaint ag mai trwy chwyldroadnn y mae Duw yn rhybyddio ac yn cynghori, trwy beidio gwrandaw colledwn ein hun- ain, a diystyrwn y llefarwr. Nid oes un amser heb ei arwyddion ; mae arwyddion pwysig yn dal cyssyllt- iad â'r cyfnod presennol; a chan fod Duw yn pregethu wrth y byd oddiar stage arwyddion, priodol fyddai dweyd, " Yr bwn sydd ganddo glustiau i wrandaw, gwramdawed." Gallai llawer^ feddwl fod y byd ar fyned i ddystryw, wrth edrych ar arwyddion yr am- serau ; mae llawer yn arswydo pan yr. gwrandaw am rvfe!oedd, ac yn edrych ar gynnydd gau-egwyddorion ; b'raidd na waeddent gyda Jacob, " Yn ein herbyn ni y mae hyn oll," heb ystyried fbd y corwynt nerthol yn anghenrheidiol er puro yr awyrgylch, mewn trefh i'r haul a"r cwmwl beri i'r ddaear flodeuo a ffrwytho fel gardd paradwys. Fe allai nad yw yr arwyddion presennol mor anffafr- iol ag y meddylia llawer ;* os yw yn dywyllach yn awr nag y mae wedi bod, mewn rhyw ystyriaethau, dylera gofio mai yr awr nesaf at doriad y wawr yw y dyw- yllaf. Diau fod ymddangosiad y llyffaintaflan a gwen- wynig yn anhyfryd i'r llygad a"a gwel; ac y mae mor ddios â hyny,"raai yn nyfnder y nos, neu ar dorlad. y dydd, y gadawant eu cilfechau. (Cymhwyser y gwir- ionedd hyn at Formoniaeth, &c.) Mudiadau crefyddol ynt y pwysicaf, ac fel y cyfryw, hawliant fwy o sylw rhesymolion. Duw sydd yn goruwch-lywodraethu yn rareniniaethau dynion ; crefyddoli y byd yw y nod at ba nn yr amCana yn ei gynlluniau oll; mae drylüo gor- seddau, a dymchwelyd 'teyrnasoedd,—tfoedigaeth dyn anffaeledig Rhufain, fel cadnaw o flacn bytheiaid, a diddymiad deddfau yr ŷd yn Mhrydain, &c, fel olwyn- ion yn y peiriant moesol a ffiufiodd Duw er gwella y byd ; mae holl ddygwyddiadau y byd fel gwahanol ' linellau yn cyfarfod yn yr un centre, neu aíonydd, er yn amrywio metvn hyd, lled. a dyfnder, etto yn ymarllwya i'r un man, yn ymgolli yn yr un eigion. Nid petb> dibwysyn « berthynas â'r byd crefyddol, yw ym?d-