Welsh Journals

SEREN GOMER. Rhif. 401.] CHWEFROR, 1849. [Cyf. XXXII. COFIANT J. W. THOMAS, ARFON} (ARFONTFYSON) Pan ennillo dyn enw fel Awdwr, declireua pawb nas gweîsant y cyfryw berson ddychymmygu llawer o bethau yn ei gylch ; ond, yn gyffredin, nid oes unpeth y« troi allan j*n fwy twyllodrus lia'r dosparth yma o ddychymmygion. Y mae yn naturiol i'r son mawr sydd am deilyngdod Arf'-n*.vvson genedlu dychym- niygion, ei fod yn ddyn o gorff mawr, a arferai farchog- aeth march mawr, Ue ei enedigaeth yn balas mawr, ac wedi derbyn ei addysg mewn athrofa fawr, trwj' gost fawr, ei riaint o enwogrwydd mawr, &c. &c ; ond mor fuan ag y caffo gwirionedd le dj-chymmj'g, troa yr holl bethau mawrion uchod yn hynod o fychain yn eu pcrth- ynas ag ef. Yr oedd yn dàl o gorff, mne yn wir, ond «id yn dewychus ; cj«mdeithion ná welir hwy yn fynycl) yn cyd-fyw, yw cnawd mawr a thalent fawr. Nid wyf yn gwybod am neb o gymmeriad llenyddol cyhoeddus, tebycach o gorff i Aifonwysoii, nag Jcttan Glii/iiódd; ond y mae talcen teuan yn ìs ac yn lletach. Mewn gair, dyn tàl, teneu, ydoedd ; coryn uchel iawn,—ael- odau hirion, a thraed a dwylaw hirion. 0 barth e* linell-bryd, y mae ci ddelw i'w chanfod j*n gywir iawn yn ngwyneb glân, ond gydag ychydig o frychni tyner, yr henaf o'i ferchcd. Gofyna cywreinrwydd rìfres o bethau, yn eu cys- sylltiad â dyn fel Arfonwyson, a yrriddangosant yn ffol yn eu cyssylltiad â dyn cyffredin, megys, Pa bryd y jaiwj'd ef ? Yn mha fath ardal ? Yn mha sefyllfa yr oedd ei rieni ? Yn mha le, a pha fodd y derbyniodd ei addysg? &c. &c. Pr sawl sydd j*n teimlo dyddordeb J'n y pethau hyn, ni a roddwn dystiolaeth tad ein hawdwr, fel y derbyniasom hi o'i cnau ef ei hun, er ri fod yn awr mor fud yn y bedd á'i fab John ; ond wrth wncyd hynj*, deisyfwn amynedd y rhai a ddichon fod mewn gotfrys am gael cymmeriad lleîiyddol gwrth- ddrj'ch ein sylw. " Ganwj-d fy mab John yn y flwyddyn 1Í50S ; aeth i'r j-sgol at Mr. William Thomas, i Bentir, yn saith nilwydd oed ; bu yn yr ysgol honö am dair mlynedd ; a dysgodd ddarllen ac ysgrifenu ychydig. Yí oedd fy am- gylchiadau mor gyfyng wrth fagu fy mhlant, fel y gorfu ì mi gymmeryd John o'r ysgol yn ddeg mlwydd oed, er mwyn j*r j*cbj'dig wasanaeth a allwn gael ganddo. Pan oedd jm bedair blwydd ar ddeg oed, cefais le iddo gacl pum swllt yn yr wythnos o gyfìog,, Yn lled funn caf- °dd ychydig o godiad yn ei gyflog. Defnyddiai ei holl wiau segur, y pryd hyn, i j*marfer à Ithifyddiaeth, jrn tenaf ar y llechan oedd mor gyfleus iddo ; a mynjch y gwelais ddani o lcchcn'yn ei law wrtli fyncd adrcf dros y mynydd yn mín y nos. Ẅrth fod jti ddiwyd fel hyn, dysgödd ddarllen, ac ysgrifenn, á rhifo, yn weddol dda, erbyn ci fod yn 17 mlwj-dd oed. Bellach aeth yn Hyfrwerthwr, i Mr. Joseph Jor.es, o Beaumaris. Ei brif orchwyl oedd clüdo llyfrau a gyhoeddid j'n rhanau, i'w dosparthu ar hyd y wîad. Er maí gwaith lled âtl- nymunol fuasai hjm gan ambell ddyn, yr oedd wrtb. fodd calon Àrfonwyson ; a hyny, yn benaf, am fod j' cyfleusdra yn fanteisol iddo gael HyFrau iddo ei hun ; canys cyn hyny nid oedd ganddo ond ychj*dig iawn o lyfrau. Rlwyddj-n y bu yn ngwasanaeth J. Jones, ond blwyddyn oedd a greodd gyfnod newydd yh hanes John ; canys ar ol cael llyftavn aeth yn dra awyddte3 i'w defnyddio, fel ha fyddai yn cysgu ond J*chydig iawn. Ei brii bwnc o hyd oedd rhif a mesur. Part gyrliaeddodd ci ddeunaw mlwydd oed, cynnorthwynÌB ef i fyned i'r ysgol i Gacrgybi\ at Mr. Robert RobertSj awdwry " DaiauVcdi^eth." Yn mhen y tri mis, dychweìodd yn ol o Gaergybi, wedi dysgu pob peth á cllai Mr. Roberts ddysgu iddo. Yna agorodd ysgol mewn pentref a elwir Tre'rgarth, ac yn ei oriau segur dcchreuodd ysgrifenu ei " Elfenau Rhifÿddiaeth." Pan oedd yn 21 mlẅydd oed y priododd, ftc aeth i fÿw i Fangot*. Sj-mudodd yn fuan o Fangor i Ffestin- iog, i gadw j'sgol dan nawdd y Parch. J. H. Cotton, yn awr Deon Bangor. Collodd ei le yn fuan yn Ffcstiniogj o herwydd iddo ysgrifenti riiyẅbeth yn erbyn rhyw offeiriad ; yna dychweícdd yn ol i Fan- gor, a chyhoeddodd y -•GElRIAnuR,, a'r " Athraw."- Yna dechreuodd gadw ysgol yn Nglanyrafon, Bangorj í». golj-gu y " Srren Ooi.EnDOL;" Symudodd o Fangor i'r Lôn-isaf, Llandegai, ac oddiyno aeth i Lundain. Cafodd yno dderbynind croesawus iawn gan y Cj*m- reigyddion. Bu yn Lltindain gryh araser cj*n cael lle jn ysgrifenydd i Mr. CoLbett, yr aeiod seneddol dros Oldliam. Cafodd brofedigaeth yma ctto, canys bu farw Cobbett mcwu dyled, a gorfti iddo yntau ddychwelj-d yn ol i Lnndain heb ei gyflog, ac j-na çyfensoddodd eí " Drysorfa Athrawon.'" Derbyniodd lawer o serch- ogrwydd y Cymreigyddion y tro h wn. Tòrodd y wawr arno unwaith ctto, drwygttel lleyh yr Arsyllfa Freninol yn Greenwich ; ac j*r oedd yn myned ihagddoyn llwj'dd1 iannus j'ma. Heblaw ei orchwj*l j-n yr Arsyllfa, ysgrif- enodd yma amryw Almanaciau. Vn y lle hwn liefj-d y bu y dadlöuon brwd rhyngddo â Dr. Morgan a Di R. Stephen. Wedi Uafurio fel hyn nes Cj'thaedd ei 33 mlwydd oed, bu farw Mawrth 12j 1840, a ch.ladd* wyd cf yn mynwcnt St. AlphagC) yn Grecnwich;"