Welsh Journals

SEREN GOMER, Ehip. 512.] MAI, 1858. [Ctf. XLI. GLO, Ei ddefnyddioldeb, y cysuron teuluaidd a ddeilliant o hono, oír gwahanol fathau o hono a geir yn Nghwm Aberc.arn. GAN TNIR GWENT ; SEF Y PARCH. J. DAVIES, ABERCARff. Y mae amrywiaethau lawer o lo; ac y mae yn gwahaniaethu yn fawr yn ei gyfansoddiant. Yn gyffredinol modd bynag y mae pob amrywiaeth a mathau o hoDO yn cynnwys llawer mwy o ulwyn nag unrhyw elfen arall; a'r elfenau ereill yn benaf ydyw uìai ac ufelai, ac yn gyffredin iawn, cyfran feehan o ílorài. Gellir ystyried cyfansoddiant glo o dan dri golygiad; yn gyntaf, o ran mater tanawl, ac anmhurdeb priddawl; yn ail, o ran y modd ag y mae elfenau pur y glo yn cael eu cydgyssylltu; ac yn drydydd, o ran ei ddadgorfforiad yn y diwedd. Y mae y Meistriaid Mushet, Eirwan, Crum, a Karsten, y Dr. Thompson, y 3)r. Ure, a boneddion celfydd ereill, wedi ysgrifenu Uawer am loyny tn golyg- iad yiia. Mai canlyniad mŵneiddiaid gweddiUion llysieuol yw glo a brofir yn amlwg oddiwrth yr amrywiol fathau o lysiau a ganfyddir mewn cyssylltiad ag ef, yn eu gwahanol rywiau a sefyUfaoedd, megis y dengys Mr. Hutton. Gwelir ar- graffiadau y llysiau yma yn gyffredin rhwng pilfeini y mesuron,* sef yw hyny, yn y llaid ag sydd yn gwahanu yr heiniau o lo, neu yn y tywodfaen neu'r haiarn- faen ag sydd yn perthyn i'r ffurfiad gloawl. Gwelir hwynt yn aml mewn cyflawn- der, a gwisgir hwynt â phrydferthwch tra swynol, fel y sylwa y Cadeirdraw Buckland yn ei Bridgewater Treatise- Gwaith dyddorol fyddai ysgrifenu ychydig ar y llysiau ffosilaidd yma, a dadgan barnau amrywiol wyr dysgedig o berthyoas iddynt, ond nid yw hyny yn dyfod o fewn cylch hyn o draethawd. Er y credwn fod glo o ddechreuad Jlysieuol, nid ydym yn coleddu y dybiaeth o raddoldeb per- ffeithrwydd y byd Uysieuol; credwn fod llysiau, a chreaduriaid, a ser, a heuliau, wedi eu creu yn berffaith " yn y dechreuad," er a ddywed y daiaregwyr dysgedig.- Y mae'r Meistriaid Conybeare a Phillips yn cynnyg y trefhiad canlynol o lo- feusydd Lloegr a Chymmru, ac y mae yn ymddangos yn glasyddiad lled naturiol. 1. i dosparth gogleddol mawr, yr hwn a gynnwysa yr holl feusydd glo o'r tu gogledd ì'r afon Trent. 2. Y dosparth canol, yr hwn a gynnwysa Leicester, Warwick, Stafford, a'r Amwythig. 3. Y dosparth gorllewinol, yr hwn a ellir ei ddosparthu i'r gogledd-lewinol,yn cynnwys Gwynedd ; a'r de-lewinol, yn cyn- nwys y Deheubarth, Caerloyw, a Gwlad yr Haf. Y mae'r glo a geir yn y dosparthiadau yma yn amrywio yn ei drwch, ond y mae ei drefhiad heiniol bron yr un fath yn holl lo-feusydd Prydain Fawr, eithr gyda llawer iawn o am- rywiaethau lleol er hyny. Ag ad-ddosparth y trydydd dosparth a enwir uchod y mae a fynom ni yn fwyaf neiUduol, «ef y de-lewinol. Y mae yr ad-ddosparth yma tua chan mill- j.l.î' -^î6 7 ^fy11^ w i>r pi* P»* ya briodol i Gwent » îtopeanwe, ond j bum rn Uawn mor «••olaidfl a eymro*, euedttron, ío. " ' 26