Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

SEREN GOMER. Rhif. 395.] AWST, 1848. [Cyf. XXXI. CYFIAWNDER A'R BOBL WEITHGAR; YR ACHOSION O'R CYFYNGDER MASGNACHOL A'R ANFODDLONRWYDD LLYWODYDDOL YN CAEL EU HYSTYRIED, A MEDDYGINIAETHAU ADDAS YN CAEL EU DANGOS. GAN Y PARCH. THOMAS SPENCER, A.C. Trwy gyfiaicnder y cadarnlteir yr orseeW."—S.-u.omon'. Eti pan gj'hoeddwyd y traethawd a elwir "Beth a wnaeth Dafydd : Atebiad i Lythyr y Frenines," yn y flwydd}-n 1843, y mae yr ysgrifenydd wedi bod yn sylwydd dystaw, ond ystyriol, o'r dygwyddiadau a gymmerassnt le. Ar ei ddychweliad o'r Unol Dal- eithiau, yn Mawrth, 1846, wedi bod ar daith dros chwech mis, yr oedd yn bwriadu gosod yn y wasg y farn a ffurfiasai am drigolion a sefydliadau y wlad ddyddorawl hono ; ond gan i'w iechyd gael ei waeth- ygu trwy lefaru yn gyhoeddns yn rhy fynych, efe a ohiiiudd y gwaith liwnw, gan ddysgwyl am yr amser pryd y.byddai i'w nerth a chyfleusdra ei alluogi etto i nnerch y cyhoedd. Mae yr amser hwnw yn awr wedi dyfod. Ei roddiad i fyny yn ddiweddar o fyw- ioliaeth eglwysig ag eedd wedi ddala dros yn agos i ddwy fly.icdd ar hugain, ynghyd ag adferiad graddol ei iechyd, a roddasant iddo y gallu ;—ysgydwad y ccnedloedd mewn gwledydd tramor, a'r cyfyngder masgnachol a'r anfoddlonrw^'dd Ilj'wodyddol yn ein gwlad cin hunain, a roddasant iddo y cyíieusdra addas. Arwyddion yr amserau ydynt yn rhj' bwysfawr i gan- iatâu i un dyn í'od yn ddystaw, os bydd j'n credu y gall ddangos rhyw ffordd i sicrhau heddwch a Hwydd- iant, yn fwy effeithiol nâ thrwy ddychrynfeydd gallu milwraidd, neu lwgr-wobrwyaeth trysorfeydd elus- engar. Ymbrawf yr ysgrifenydd yn y cyflawniad o'i ddy- ledswyddau offeiriadol tra yn preswylio yn Charter- house Hinton, ac yn ei swydd o Warcheidwad y Tlod- ion dros y pentref hwnw yn Undeb Caerbaddon dros ddeng mlynedd, aH-lhwru'einiodd ef i nodi yr achosion ag ynt yn awrmewn gweithrecfceii esnnyrchu meddw- dod, tlodi, athrosedd, yr helaethrwyddmawr o barai sydd yn guddiedig oddiwrth y sylwedydd arwynebol, #*:^ewn gweithdai anferthol, _qrcharau, a nawdd-dai i^êít^i* hyd onid yw y iáî^ynau cynu>i*^i ö ,: feddwon.îheiutsion, a lladron v*w-Ví0(1 yn beryglus j í'r cydwladôìdeb. Wti yw -«i^ofer mwyach i gynnygi a.v6tewi llais aafoddior-^' trwy gyfranu elu^ j 29 . x * ffugiol ar draul y treth-dalwr, yr hwn sydd ar fin dinystr.* Mae dyn wedi cael ei fwriadu i ddyben mwy ardderchog nag ymddibynu ar haeìioni y cyhoedd, neu i gael ei wneyd yn gysurus mewn carchardai a gweithdai. Nisgellir, gyda thegwch, gyfrif y drygau a fodolant yn bresennol, i*r Benadures barchus a lywydda ar yr amherodraeth hon ; ac nid y w ond cyfiawn i addef fod llawer o ymdrecìiion wedi cael eu gwneyd i'w Ileihau, gan lywodraethau Syr R. Peel ac Argl. John Russell.+ Maent i gael eu cyfrif yn benaf i ddeddfwriaeth ang- hyfiawn y cenedlaethau a aethant lieibio, yr hyn sydd ẁedi dyrysu y wlad mewn dyled, wedi gosod hualau a thrèihi ar ddiwydrwydd, ac wedi dallu Ilygaîd y bobl trwy drefniant o ffug elusen ar draul y diwydrwydd hwnw ; y rhan fwyaf o dreíh y tlodion yn caeíei thaiu | gan ffermwyr, masgnachwyr, a chreíttwyr, ac yn agos ei hanner gan ddynion yn preswylio rnswu tai dan £10 y flwyddyn. Meddylid unwaith y buasai ein trefniant cynnrycbedigawl yn rhwystro y taliadau gormesol ag y mae teyrn unbenawl yn codi ar eu deiliaid, a bod Saeson yn cael eu noddi gan y ffürf-lywodraçt* BryS- einiaidd, yr hon a ddarpara nad oes i ua <(yn gael ei drethu heb êi gydsyniad ef ei ban, neu-trwy gydsyniad ei gynnrychiolwr yn y Senedd ; oíîd / mae y nodded tybiedig hwn wedi cael eí'wneyd ý prif achos o berygl, ac y mae y trefniant -ynnrychedigawl wedi dyfod y, un treth-beiriant r^wr, trẁy .ŵrrnoldeb yr hwn j mae rawy o dre-^i yn caei ey/codi yn enw y bobl, na y gallasai r teyrn mwy*f gormesawl fyth antur mwy* ^yned yiyícidHsion mor gyflyhi ag sydd iosibl. Trefi ereill he^a ddiiynant yn fuan yn yr un Uwvbr, er fod v tlodior?a cael eu newjBta ar yr un ŵmser.—Go£. > ' ^mdlasai y boneddigjon byn wneyd Ilawer vn rhagor ned ^wyllyment yn enwedig yrŵiaf. ond y mae gormodoẃwi pendebgudtl yn rheüeg trWy éi wythenau, i'r boWgjẅedîn gael dim l!es oddiwrth ei wemi*»gaeth.—Q«i. BJra.rea]Q