Welsh Journals

Y GllEAL. MAI, 1854. DYLANWADAU GWAHANOL Y WEINIDOGAETH GRISTIONOGOL AR Y BYD. (Twn U. <E2äílIúims, fLIuntiattt. Wrth ddarllen mynegiad (report) Horace Maun, Ysw., aro y census diw- eddaf' (18.">1), yn yr hwn fynegiad rhodd- ir golwg gryno, eglur, a diduedd neill- duol o boblogaeth y deyrnas; nifer Ueoedd o addoliad yn y deyrnas, yn dai plwyfol a chapelydd y gwahanol ym- neillduwyr, yn gystal a uifer yr eistedd- leoedd a gynnwysa y lleoedd addoliad hyn trwy yr holl deyrnas. Vma hef'yd ein dysgir am gynnydd poblogaeth y deyrnas hon, yn nghyd a chynnydd lleoedd o addoliad,am ysbaid yr haner can' mlyn- edd diweddaf; yn yr unrhy w lyf'r gwerth- fawr, y cawn hanes y gwahanol enwadau crefyddol a gynnwysa y deyrnas, wrtli yr enwau gwahanol a wisgant, ac yr ad- tiabyddir hwy gan ddeiliaid y deyrnas, yn gystal a'u rhif' a'u cynnydd yn en- wadol a chyfTredinol, ciros yr ysbaid crybwylledig yn y deyrnas. Ymddengys hefyd ar dudalenau hwn beth y\v llaf'ur, ymdrech, a llwyddiant y gyíundraeth orfodol a gwirfoddol, trwy y deyrnas. Nid oes eisiau ond yn unig darllen eu hanes, er prawf paun yw y goreu, mwyaf cyson â'r Beibl, a mwyai' llwyddian- nus er ennill y byd o dan lywodraeth Cristiono<raeth. Mae y gyí'undraeth or- fodol wedi adeiladu llawer iawn o'r hyn a elwir ganddynt, eglwysinewyddion, yn nghydag ysgoldai; ond y mae gwirfodd- 'aeth wedi gwneuthur llawer mwy o or- ehestion yn yr un ysbaid amser. ünd er y cwbl a wnaed, nid yw sefylìfa foesol a chrefyddol ein gwlad ondisel a thruenus iawn, er ein bod yn byw yn y wlad fwyaf' grefyddol dan haul, mwyaf ei breintiau, ac yn y bedwerydd ganrif ar bymtheg o oes Cristionogaetli ; eto i gyd, dychryn- Hyd yw meddwl mor lleied o grefydd a chrefyddwyr sydd yn ein teyrnas. Can- fyddir hyn yn rhwydd iawn wrth edrych tros daflenau y mynegiad a nodwyd, yn fjystal a statistics ereiíl o'r un natur, mor leied o boblogaeth y deyrnas sydd yn myned i wrando gair y bywyd. Prawf' a gawn o hyn wrth edrych pa nifer oedd yn gwrando yn y gwahanol leoedd o addoliad ar Sabbath cyfrifiad y census diweddaf. Cyferbyner y gwrandawyr, â'r cyfryw nad oeddynt yn wrandawyr, arswydus yw yr olygfa. Cymharer hef'yd bawb agyfenwant arnynt eu hunain enw Crist, yn mhlith pob enwad crefyddol yn y deyrnas, sef 35 o wahanol enwadau, â'r lluaws sydd heb wisgo arnynt yr enw 0 fod yn un math o grefyddwyr yn y byd, y mae yn ddigon a pheri i'r galon deimladwy waedu ac ochain, mewn trist- wch a gofid. Mae yn wirionedd fod lleoedd o add- oliad wedi cynnyddu yn ddirf'awr mewn rhifedi o fewn yr uguin mlynedd diwedd- af, ac fod nifer crefyddwyr wedilluosogi yn fawr; ond, ai nid mor wir ydyw a nyny, f'od y boblogaeth wedi cynnyddu yn íläwer mwy? ac yn yr achos, f'od drwg ar ei gynnydd yn y deyrnas yn fwy na chyfartaí y da, yn ol cynnydd y bobl- ogneth. Gellid dwyn prawfiadau yn rhwydd o hyn, fod chwareudai, tafarn- dai, a'r cyffelyb, yn fwy ar eu lluosogiad. Er enghraifft; dywedir ar seiliausafad wy, fod Uawer mwy o arian yn cael eu derbyn y n chwareudai Llundain eu hunain mewn blwyddyn, nac sydd yn myned atgynnal achos cref'ydd wirfoddol trwy yrlioll fyd am yr un ysbaid o amser ; ac fod yma fwy na pump tafarndy am bob addoldy, yn f'awr a byclian trwy yr holl brif ddinas a'i chylchoedd. Fel mae y boblogaeth ar ei chynnydd, mae yn eglur fod drygioni yn cynnyddu yn fwy na chyfartal i rin- wedd, moes, a chrefydd, yn ol cyfartal- wch poblogaeth y deyniíis. Yn amser Olher Cromwell, a'r Commonwealth, a'r hyn ydyw yn bresenol, a barnu yn ddi- duedd a chywir, auhawdd meddwl f'od cref'yddwyr a duwioiion yn lluwsocach yn ein gwlad yn bresenol, na'r pryd hwnw. Ond y mae yn ddígon tebyg y bydd cyhoeddi gwirionedd fel hwn, yn peri i lawer Cristion tyner galon, ac an- wybodus o gyfiwr moesol y byd, i starto mewn dychryn a syndod, ac f'e ddichon yn barod ac amheu geirwiredd y dystioì- aeth, pan yr oedd efe wedi dychmygu fod yn agos i'r holl fyd wedi ymostwng o dan lywodraeth crefydd Crist, ac mai tua diwedd yr oes hon, neu ddechreu y nesaf, fod y mil fiwyddau hedd i ddech- 13