Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Y DIWYGIWÍL Rhjf. 143.] MEHEFIN, J847. [Cyf. XII TRAETHAWD MEAEDDYSGYDDOL AR GEN. 1,1, 2. MBẀN CYDSYNIAD A CHAlS. " 6CUVTAT0r" YN Y DÌWYGIWR AM IONAWB, DIWEDDAF. GAN Y PARCH. D. HUGHES, TRELECH. "DAEAKDDYSG"yẁy wyddor a olrlieinia ac a ddarlunia gyfansoddiad tufewnol y ddaear, a'r cyfnewidìadau olynol y mae wedi myned trwyddynt \- neu, yn fyr, gwyddor henafiaethau y ddaear. Mae amrywiol gyfundraethau o'r wyddor hon wedi ffỳnu ; a'r rhai a ffurfiwyd yn y dau can mlynedd diweddaf a ellir eu rhanu i dri dosbarth—1. Cyfundraethau bwTÌadol ffurfiedig i amddiffyn yr ysgry- thyrau ; neu i gysoni ffeithiau naturiol â thystiolaethau ysgrythyrol. Yn y rhai hyn canfyddir mwy o ddarfelyddiad a chyw- reinrwydd nag o sylwedd ac ymchwiliad. Yn y dosbarth hwn y mae yn rhaid cyfleu cyfundraethau Bumet, "Whiston, Penn, Fairholme, Groly, &c. Teilyngant barch a chanmoliaeth am eu haiddgarwch dros y gjŵol santaidd, ondnidameu gwasan- aethgarwch iddi; oblegid nid trwy ddych- ymygion a ffug-chwedlau, ac ymwrthod- iad ,a ffeithiau, y.. mae gwasanaethu csefydd ddadguddiedig. .Tybiai Burnet mai cramen freuol a gyfansoddai arwyneb gwreiddjpl y ddaear, ac i gyfnewidiad gymeryd lle" tuag amser y diluw yn nghyfeiriad ei hechel; ac mai'r eyfnewid- iad dychymygol hwn, yr hyn sydd wedi ei eglur wrthbrofi gan astronomyddion diweddar, a ryddhaodd y dyfroedd o'u caethiwed egwan, ac a barodd iddynt orlifo dros y ddaear. Dychymygai Whis- ton fod y ddaear wedi crwydro dros oesau trwy y gwagle, hyd gyfaod y greadigaeth Foesenaidd, pryd ei ffrwynwyd, ac ei dychwelwyd o'i sefyllfa grwydrol, i ddechreu cylchdröad rheolaidd planeà. Ac i gyfrif am y diluw, tybiai fod seren gynffonog wedi cael ëi ^oîl^TOg yn rhydd gan Ddwyfol ddialedd, yr hon a ymauthr- odd ar ein globyn bychan, a'i cipiodd i fynu yn ei hawyrgylcîi dyfrllyd, ac ar unwaith a'i boddodd ac a'i dinystriodd. Diaufodyfath gyfundräethau.yrhai abar- asant i-Yoltaire ddywedyd yn wawdiaeth- ol, "fodatlironwyryn ddibetrus gyfleueu hunain ar orsedd Duw, ac yn dinystrio ac adneAyyddu y byd yn ol eu cynlluniau eu hunain," yn niweidiol ac nid cynorth- wyol i grefydd. 2. Cyfundraethau a ffurfiwyd mewn gwrthwynebiad amcan-- edig 'ac uniongyrchol- i'r ysgrythyrau. Cynyrchodd y ganrif ddiweddaf gyíiawn- der o'r cyfryw yn Ffrainç ; ac yn neül- duol eiddo Buffon. Qnd er y rhiöd, yn 1806, dros 80 o'r cyfrywyn Ffrainc, holìol elynol a dymchweliadol i'r hanesiaeth ysgrythyrol, nid pes. u?i o honynt wedi sefyll oi thir a pharhau hyd yr amser presenol, nac u» yn deilwng o'i ohoiTau. 3. Ymchwiliadau celfyddydol, iaanol, a diduedd,-heb un amcan-nod ond y gwir- ionedd. Ymgyfynga ac ymrodda y dos- barth hwn i grynhoi ffeithiau, eu trefnu a'u cymharu, heb amcan i ategu, na dryllio, na ffurfio unrhyvv gyfundi-acth. Ni olygir, wrth ddywedyd fel hyn, fod y dosbarth hwn yn gynwysedig o ddynion diymdawr a diofal o bartfi i arweddiad eu gwyddor ar y Bibl; ond i'r gwrthwyneb, cynwys rai a ymresant yn mhlith aniddi-^, ffynwyr galluocaf a gwresocaf y gyfrol Ddwyfol." Yr hyn a olygwn yw, fod y dos- harth h"WA wedi ac yn gwneuthur eu l^«ai- chwiliadau yn ddiragfai-n, anmhleidgar, ac annibvnol ar ysbryd cyfundraeth. JNTí > ." 22 ' •