Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Y DIWYGIWR. Ehif. 328.] IONAWE, 1863. [Cîf. XXYHI. AT YR ESGOBION. Llythyr II.—Y Degwä£. Fy Arglwyddi,—Dymunaf eich hynawsedd a'eh sjlw tra fyddwyf yn eich anerch ar ychydig eiriau o barthed i'r degwm yn y wlad hon. Hwyr- ach i'ch tadau basio blynyddoedd eu hymdaith yn y mwyniant o hono yn ddiofh a diofal, heb ymofyn dim am eu hawl iddo, na breuddwydio y bu- asai neb byth mor rhyfygus ac aneglwysig ag amheu yr hawl hyny ; ac feallai eich bod chwithau, fel llawer wedi iddynt gael awgrym fod amheu- aeth am eu teitl i'r eiddo a ddaliant, yn ofni edrych i mewn gydag un manylrwydd, rhag cael o honynt wendid yn eu hawlfraint, ac felly yn pen- derfynu mwynhau eu hunain allan o olwg y perygl hyd y gallant. Nid anhyall, o ganlyniad, y bydd i chwi wrth ddarllen fy llythyr gael allan ffeithiau na ddarfu i chwi chwilio am danynt, ac na ddygwyddodd o'r blaen i chwi wybod, am na adawsoch iddynt ddyfod ar eich cyfyl i aflon- yddu arnoch. Ehyw ran o ddirgelwch yr anwiredd yw y degwm, yr hwn oedd yn gweithio yma ac ar y cyfandir yn agos yr un pryd, ac hefyd yr un fath. G-wyr yr un drwg fod dynion yn debyg iawn i'w gilydd yn mhob gwlad ac yn mhob oes, ac y mae yn arfer yr un ystrywiau yn ngwahanol wledydd y byd, ac yn dal sylw manwl ar eu hamgylchiadau, a'r dymher a genedla yr amgylchiadau hyny. Tra yr oedd Charlemagne, Ymherawdwr Ffraine, Italy, a Lombardy, yn truthio i offeiriadaeth lygredig, ac yn ym- roddi i ategu ei orsedd trwy wenieitho i'r Pab a'i benuriaid (cardinalsj, yr oedd yr angenfil barbaraidd Offa, brenin Mercia, yr ochr hon i'r dwfr yn rhodio yr un llwybrau, ac yn cyflawni yr un ystranciau rhagrithiol a thwyll- odrus. Wediiddo wahodd Ethelbert, breninEent, i'w lys i briodi ei ferch, efeyn ddirgelaidd a bradwrusafynoddeiladd ef yn ei balas ei hun. Goddef- wch genyf, fy arglwyddi, i ymdroi ychydig yn y fan hon, er hyfforddi yr anghyfarwydd o barthed i'r amseroedd tywyllion a barbaraidd pan lun- iwyd deddfau i godi degwm gyntaf. Wedi i'r Ehufeiniaid fod yma o gwbl tua phedwar can mlynedd, ymadawsant o'r ynys, o herwydd bod yr ymherodraeth fawr hono yn ymddadfeilio o honi ei hun, a'r cenedloedd gogleddol yn cymeryd mantais ar ei gwendid. Galwyd y byddinoedd Éhufeinig amddiffynol adref tua'r flwyddyn 448. Ymosododd y Pictiaid a'r Scotiaid ar y Brythoniaid; anfonasant hwythau drachem at y Rhufein- iaid, ond nid oedd hamdden gan eu hen orchfygwyr, a'u hamddiffynwyr wedi hyny, i roddi unrhyw gymhorth iddynt yn eu cyfyngder a'u caledi; anfonasant o ganlyniad i Germany am gynorthwy; ac o'r holl genedloedd anwareiddiedig, yr EUmyniaid y pryd hwnw oeddynt y mwyaf hynod yn