Welsh Journals

14 Y DARLUNYDD. AR DRAMP. OOD bye, peidiwcli ag wylo ar ein hol." "Éobby, rliowch gudyn o'cli gwallt i gofio am dauoch," oedd rliai o'r cyfarchiadau serchog a dderbyniai yr hedd- geidwad Z 45, ganol nos ryw noswaith oddi- wrth haid ddireidus o chwech o blant haner noethion a gwyllt ar lan afon Llundain. Yr oedd y bechgyn yn troi eu cefnau ar gymydog- aeth eu cartref yn ngliwmni gwr ieuanc trwsiadus, a gariai lusern cryf yn ei law. Ychydig amser cyn hyny gallesid gweled pen y gwr ieuanc yn píygu wrth oìeu y líus- ern uwchben ceubwll cwch mawr a adawsid wrth un o'r angorfeydd. Yr oedd yr arogl a godai o'r ceubwll du bron yn annyoddefol, a bu raid i'r ymchwilydd droi draw fwy nag unwaith i anadlu ychydig o awyr bur. Ond yno yn y dyfnderau yr oedd tylwyth o blant direol heolydd Llundain wedi cael cartref a gorphwysdra y noswaith hono. Yr oeddynt yn cysgu mor drwm fel y cafwyd cryn drafí'erth i'w deffro. Y diwedd fu i cliwech o honynt symud ymaith gyda pherchenog y llusern. Yr oedd y ffordd yn hir, ac ysbrycloedd y bechgyn wedi lleddfu rhyw gymaint cyn terfyn y daith, ond o'r diwedd cyraeddasant y tŷ. Yr oedcí llythyrenau breision bron yn droedfedd ò hyd wedi eu paentio uwcli ben círws, a chyda'u bod yn ei welcd rhoddasant íìoedd yn, y bore tawol a borocld i'r gymdogaeth ddiaspedain, ac i mewn yr acthant mewn ychydig fynydau gyda boddhâd a llawenydd anghyfí'redin. Dacw yr un gwr yn myncd allan noswaith arall, y tro hwn tua Phout Llundain, ac yno odditan âarpaulin, drwy gynyg gwobrau, a chymorth yr heddgeidwad, lìwyddodd i ddewis allan bynitbeg a tlniugain o fechgyn ar un- waith y rhíii a ddangosent fwy o amrywiol drueni eu angen nag y gall unrhyw breswylydd o Gymru glyd ei amgyfred o gwbl. Nis gall- asai y gwr gymeryd ond pump o'r holl nifer gydag ef, ac o'r rhai a adawyci yr oedd un yn dadleu yn neillduol o ddwTys ain gael dyfod. Carrots oedd yr enw wrth ba un y galwai y bechgyn eraill e'u cydymaith gwallt-gocli yr hwn a ymddangosai wedi blino mor fawr ar ei fywyd crwrydreclig. Yr oedd ei fam wedi ei droi allan pan oedd yn saith oed i fywr drosto ei hun, ac am bedair blynedd yr oedd y bychan wedi bod yn gwcrthu pa- purau newydd, nen futcher, neu yn glanhau esgidiau, ac yn gwneyd unrhyw1 beth a phob peth a allai i gynnal bywyd. At brydiau cleuai ei fam i'r golwg, a'r fibrdd y dangosai y berth- ynas oedd rhyngddynt ocdd drwy ei ddal ar y ìlawr â'i gliniau tra y chwiliai ei boccdau, a'i dwylaw. Os llwyddai i gael rhywbetli, gadawai ef i wylo, ac äi i'r gin-sliop agos'af; ond os aflwyddiant a gaffai hi, byddai yn rhaicí i Jámes druan, os na allai wingo o'i gafael, ddioddef ei dig a'i dyrnod. Nid yn fynych yr enillai dcligon i dalu am lety ar ol tori ci newyn, ac felly byddai raid iddo yn aml gysgu allan. Ychydig o ddyddiau wedi iddo yn ofer ddeisyf ar y gwrr y buom yn son am dano am gael mynccl gyciag ef, yr oedd rhyw weithw yr yn symud hogshead siẁgr fawr, wag, penagored, yr hon oedd tua'r ìmir. DeíiYodd y symudiad fachgenyn oedd wedi gwneyd ei wely ynddi, ac wrth ci ochr gor- weddai bachgen arall, yntau hefyd yn edrych fel pe buasai yn cysgu. Oncl ni ddeíi'rodcl pan gyffyrdclwyd ag ef, ac ni atebodd pan alwyd arno : yr oecld Carrots, druan, wedi marw. Dywedodd y medclyg, ar y trcngholiad, fod Carrots wedi marw o etì'eithiau newyn a diffyg Ímgeledd. Y mae yn debyg iddo ynigripian ì'r ogshead wedi ìnethn cael pryd o fwryd ar y prydnawngwaith teg hwnw o Fai, a'i galon fach wedi ei llwyr lethu ganei angen ai unigi'wydd. ** A oedd Carrots bach yn _ caru Iesu Grist f gofynai adroddydd yr hanes i impyn bychan yr hwn oedd yn un o'r ychydig aíarwyr a fu i Carrots. " Syr, ni bydclwn ni byth yn clywed am dano, nac am ddim da. Dim ond rhegi a thyngu i lawr yma." " Chwi gowrch chwi o leiaf glywed rhyw beth gwell," ebe y gwr wrtho ei hun, a chymerodd y bachgen ymaith gydag ef. Wrth iddo fyned adref rheclai geiriau y Meistr Mawr i'w feddwl, " Mi a'ch gwnaf chwi yn bysgodwyr dynion," ac fel y clywai hwynt yn seinio yn ei glustiau, ac y meddyliai am Carrots bach, ateboi gyda chalon lawn, " Ie, o Arglwydd, d.ymunwiu dy gaulyn i bob clyfr- oedd, i bysgota eneidiau fel y rhai hyn, tra y deil bywryd,- heb ofalu ani ddim ond ddarfod i ti dclywredycl ' Canlyn fi.; " (I'w barhau.) Y Rhai Nid Oedd y Byd yn Deilwng o Honynt." JFYNWN a ganlyn o ysgríf goheb- ydd galluog yn y ' Carnarvon and Denbigh HeraÌd ' am y 27ain o Ionawr diweddaf. Cofied y darllenydd mai wrth " Gwynedd" y mcddylir rhandir eang yn Mhennsylvania. Gohebydd Americanaidd a anfonodd i nii rai dyfyniadau o gyhòeddíadau y Cwaceriaid Americanaiddyn cynnwys byr hanes"Cyfeillion Cyinreig" a sefydlasant ac a fuont feirw yn y wlad hono. Y mae cryn gyfielybrwydd yn yr hanesion yn gymaint ag fod yr ysgrifenwyr yn traethu gan mwyaf ar nodwedcîiad a llafur crefyddol eu cyfeillion ymadawedig; ond oherw-ydd fod y Cyniry hyn wedi ynifudo er mwyn rhyddicl barn a chydwybod, ystyriwyf Biai teilwtfg ydynt ö gael eu cadwr mewn côf gcnym ni. Yr wyf yn gobeithio y bydd hyn yn symbyliad i eraill i cidilyn yr esianipl hon, ac i ychwanegu at rôl y teilwng Oymry hyny u fuont, lawer gwaith ac mcwn llawer modd, yn anrhydcdd a gwasanaeth i'w ccnedl:— Gmffith Joiìn a anwyd yn Sir Benfro, yn y flwyddyn 1683; ac, mewn canlyniadiddarllen Agoi'iad i Wybodaeth Gristionogol, o waith William Penn, a aeth trosodd i America, pan eto owd dyn iëuanc, ac a ymunodd yno â Chymdeithas y Cyí'eiílion. Yn f'uan wedi hyn, cynysgaoddwycl ef â ' dawn y weinidogaeth,' ac yn ebrwydd efe a aeth ar led yn mhlith yr Americaniaid i gyhoeclcli yr amlygiadau hyuy o ras dwyfol a brsfodd efe ei hunan. Llafur- iochl am oddeutu deng mlynedd a thriugain, a bu farwr yn 1778, yn bymtheg a phecíwar ivguin mlwycld ocd. Samuel Jones, brodor © swydd Benfro, a anwycl yn y flwycldyii 1080, a acth i Benn- syiraraa yn y flwyddyn 1709, ac a ymunodd iVr ' CyfeiÌlion' yn Uwchlan, yn y dalacth hono. " Yr oedd yn esiampl o symlrwydd a chymed- roldeb; ei yniddyddanion yn bwysfawr ac addysgiadol; a claeth yn weinidog cadarn a galluog," gan ymdrechu, yn ol y goleuni a roddwyd iddo, i wasanaethu ei genedlaeth yn tí'yrdd gwirionedd. Bu farw yn 1766, wecli gweinidogaethu am bymtheg mlynedcl a dcu- gain. Tiiomas Goodwin, Cyinro, a anwyd yn 1694, a ddygwyd gan cu ricni i Lennsyl- vania yn 1708, ac ar ol proli ei hun yn deiiẃng o gacl gweinidogaethu yn niysg y Cyfeillion, a ymwelodd â'r Cyfeillion yn y Talaethau cyfagos, yn gystal ag mewn arhryẅ barthau o Gymru a Lloegr, gan breg- ethu anchwiliadwy olud Crist. Ar ei ddych- weliad i America efe a lafuriodd yn ngwâsan- aeth ei Fcistr liyd y ílwyddyn 177"), pan y bu farw, ac y claddwyd ei weddillion o l'ewn myn- went y Cyfeilìion yn Goshen. Maegaeet Ellis, brodor o sir Drcfaldwyn, a ynmnodd â'r Cyfeillion yn ei gwlad enedigol, gan beri, trwy hyny, lawer o gyfi'ro. i'w phobl ei hun, y rhai oeddynt "Eglwyswyr da," heb un ddirnadaeth am ddylanwad yr Ysbryd ar yr cnaid a'r gydwybod. " Bu ei thad yn ofalus i'w pherswadio i beidio ynumo â'r Cyí'eillion ; a chafodd amryw ofieiriadon i'w gynnorthwyo yn ei ymdrechion." Ond oi'er ycìoedd yr ym- drechion hyn, canys ufuddhaodd i'r llais a cldy- wedai " Ewch allan," a hi a groesodd y mor i Wlad Pihyddid, lle yr oedd pobl yn gallu gwas- anaethu Duw yn unol á'u hargyhoeddiadau, heb neb yn meiddio eu dychrynu. Cafodd hithau hefycl "alwad" i'r weinidogaeth, a llal'uriodd, gycla chymeradwyaeth mawr, mewn ymweled â gorsafoedd pregethwrrol y gym- deithas y perthynai iddi. Bu farw yn 1765, a chlacldwycl hi yn Philadelphia, Evan Evans a anwycl yn sir Feiríönydd, yn 1684. Ymfudodd i America yn y íiwyddyn 1G98 gyda'i riehi, yrhai a roisant iddo "adclysg Grihtionogol dda." PhoddocUl Duw idclo ef " ddawn rhagorol i'r weinidogaeth, yr hon a ddefnyddiodcl gyda difrifol ofn a pharched- I igaetlu" Ymddengys ei fod yn wr rhagor»!, defnyddiol, a duwiol: yn ostyngedig, ymddir- iedol, a ffyddlawn, yn gwneycl llawer o ddaioni, ac yn helaeth broli yn ei fywryd a'i ymarweddiad ei fod wedi ei waredu â gwaredigaeth dragy- wycldol. Claddwyd ef yn Ngwynedd yn y flwyddyn 1747 . Èllen Evans a anwyd yn Nolgellau, yn y flwyddyn 1685, ac wedi csisio a chael y trysor nefol, ni cUai ei fwynhau mèwrí heddwch gartref, a lii a ddilynocld law arweinÍDÍ lîhag- luniaeth i America i gyfranogi yno yri' rhydd a helaeth o fendithion rhyddid crefyddol. Y mae hanes ei phererindod ar y ddacar, a'i symudiad i'r nefoedd, yn cael ei adrodd gyda'r fath dyncrwch synd fel ag i anwylo ei choffacl- wriaeth gyda phawb a ddarlleno ei hanes. Hi yn wir ycitjedcl " fattl yn Israel," rhyw Fair a garai eistedd wrth clraed yr Iesu, trysor i'w jihriod a'i phlant, a bcndith i'r Eglwys. Bu farw yn 1765, a chlacldwyd hi yn Sgwynedd Hannah Hill, yr hon a anwyd yn Nol- obràn, Sir Drefalctwyn, yn 1666, oecld un arall o'r gwragedd rhagorol a gawsant "ffafr yn ngolwg yr Àrglwydd. Acth gyda'i rhieni i "Vvlad y Rhyddid, ac yno bu yn ofieryn hynod.i wrneycl daioni lawer. Yr oedd yn berchen cyfoeth, yr hyn a^i galluogodd i gynnorthwyo lltiwer ar y tlodion a'r aíiach. Meddai, hefyd,-"ddawn" i'r weinidogaeth, yr hon a feithrinodd yn.ffydd- lawn hyd y diwedd. Bu í'arw yn 1726, a chladdwyd íii yn Plnladelphia. CaPẀALADR Evans, l»rodor o (íymru, a aeth i lk-]i;\ylvania yn y tìwyddyn J(i'.)8. ac a ymunodcl yn fuan wedi'« gyda Chymdeitiias y Cyfeiliion. Cynnysgaeddwyd yntau, hefyd, â"dawrn" i'r weinidogacth, a bu yn llafurus iawn yn teithio oddiaingyleh yn mhlith y cyfeillion, ac yn cymlicllyrieuainci ymgyscgru i waeanaeth Crist. Bu í'arw yn 1745 ynbedwar ugain ac un ndwydd Oed ; a dj'wedir niai an-. fyuycli y gwelwyd cyniaint o ciywalit dagraU Wrtli wely dyn cìaí' o'i <mlrun> cf. John Êvans, yr hwn a anwyd yn sir Ddin- bych yn 1689, a ymí'udodd, gychi'i . rieni i i Bennsylvania yn 1698. Bhodclodd ei galon i Dduw yu blentyn, a (lecLvcuodd bregethti pan yn dair ar luigain oed. Yr ydoedd yn bregcthwr o'r iawn ryw, yn dilyn ardclull goreu yCymry, ac, mewn canlyniadj yn hynod Ík. bloga'idd. Gwnaeth wasanaeth dirfawr i grefydd, a bu fârw yn 1750, gan gael ei gladdu yn Ngwynedd. Ann Boberts, Cyniraes, pan yn icuanc, a ddygodd arni ci hunan anfoddlí.nrwydd eithacl ohcnvydd ci bod yn grcfyddol ! Ond cysurus yw medclwl fod ei duwùoldeb cyn Lir wedi bocl yn drech na digter ci thad, ond ni lwyddodcl, er hyny, i gael yn ci gwlad enedigol y ìhyddicl cydwybod hwnw a cíeilynga ei chret'yddolder. Yr oedd Anierica, mcwn oanlyniad, yn meddu swyn iddi hi, ac ar ci glaniad yno derbymodcl hithau "ddawn" y weinidogaeth ; bu yn llaf- urus a gwasanaetiigar, gan focl o fendith i lavs'eroecÌd. Teithiodd cryn lawer yn America a Phrydain, a bu farw yn ngwlad ei mabwysiacl yn 1750, yn bymtheg a thriugain oed. "Mae Buw yn y Nefoedd yn gwybod." (C'iccl' Y Darlunyd<l' am Ihfttttèr.) Pa enw a roddwn ar gauad yr arch ?— Gorph geneth fach brydí'erth sydcl ynddo : Bhoi'r byd a wna'i ndiam ]ie ca'i oilwng, o barch, Un deigryn yn awr i'w heneinio. Pwy wyr ac a ddyiy ei luuw yn llawn, ^ Cyn rhocìdi 'r un anwryl i'r beddrod '? Ust! dyma'r attcbiad ctfeithiol a gawn— "Mae Duwr yn y Meíoedd yn gwybod." Oes neb all dclesgrifio trychineb yr awr— Awr olaf y fam cyn ei cholli? A glywodd ìieb adlais o'r trallod oedd fawr, Yn ofì'rwm ei henw mewn gweddi 1 A olchwyd rhyw lythyr i'r lan, gyda rhyw Awgrymiad pwy oedd ei chj^clnabod î Yw'r un a'i cusanodd hi olaf ỳn fyw 1— " Mae Duav yn y Nefoedd yn gwybod." Ni allocld dyfnderoeddyr eigion a'i li'? Doi anghof ar hon yn ei fynAves; Ac er mai i ddwylaw estroniaid aeth hi Gfwneir eto attodiad i'w hanes,— Caitì' lonydd i hnno'n nhawelwch y glyn, CaiíF golofn i nodi ei beddrod; Nis gwyddom pwy ydyw, na'i 1unu>, cr hyn "Mae Duw yn y Nefoedd yn gwybod." Ffestiniog. J. CHjsi Jones,