Welsh Journals

RH/F II. CYFROL II. CHWEFROR, 1877. PRIS CEINIOG. Y GWIR BARCHEDIG jANWYD yr Esgob Hughes o deulu parchus, yn perthyn i dosbarth canol cymdeithas, yn Neheubarth Cymru yn y fiwyddyn 1807. Cafodcl y fendith o fam dduwiol i gyfeirio ei feddwl yn ieuangc &t yr Iachawdwr, ac i argraphu ar ei gof tyner olygfeydd swynol a phrydferth preseb Bethlehem, a golygfeydd difrifol llys yr arch- ofFeiriaid, a'r Groes. Ei Destament Newydd oedd ei hoff lyfr cyn, hyd y nod, gychwyn, 0 hono i'r Ysgol Ddyddiol. Nodweddid dyddiau ei blentyndod â medd- ylgarwch bywiog( a thrciddiol, a ttyfaì-barhad diroddi i fynu. öysgai bob peth yn gyflawn, 1c ni symudai gam o'i ffordd i osgoi rliwystrau. Cadwai i fynu ÿr un cymmeriad yn yr ysgol lUmmadegol, gan ymdrechu cael gafael yn hanfod pwngc ei ftfrydiaeth, a mcistroli hwnnw. Nid ynihoffai gymjuaint yn yr tédtírnol agyny syíwedrlol, yn y golygus ag yn y dcfnyddiol. tinillodd yn ieuangc wybodaeth Sang a manwl o'r iaith Gymraeg ü Saesnaeg, yn gystal a'r ieith- oedd classurol, gan feistroli ^lfenau rheolau eu Barddon- ìacth, yn gystala'r Grammadeg. Ac un o'i ddaliadau etto mewn lìerthynas i ieithyddiaeth yw, Inù yr unig ffordd i ddyfod yn ysgl'ifenydd Bhyddiaeth yw tfechreu gyda Barddoniaeth. ^J'gwyd ef i fynu gwcdi bynny hìg Ngholeg Dewi Sant, lle y tyrhaeddodd y saíle uchaf yn y ^anghenau arferol o wybodaeth <lg a ddysgid yno, fel y gradd- lodd mewn aniscr priodol yn 1 D. Dcrbyniodd yr urdd ìíglwysig o ddiacon gan Esgob Wstol yn 1830, ac o offeiriad Ŵin Esgob Bangor yn 1831. byrchafwyd ef i Yiceriaeth Abergwrle yn 1839, ac i Yicer- iaeth Llandingat, a Llanfair-ar-y-bryn (Llanym- fldyfri) yn 1846. Nid hir y bu yma cyn cael ei Wnnodi yn Ddeon Gwladol Llangadog, ac yn ^urrogatc, neu Drwyddedydd y Uys Eglwysig; ^c wedi hynny etholwyd e£ yn Broctor, neu gyn- Üdrychiolydd yr offeiriaid, yng Nghyngor ÍSglwysig Caergrawnt (The convocation of Can- terbury). Tra yn Yicar y plwyfydd pwysig hyn ütii chwarter canrif, ac yn ymwelydd Ysgol ílammadegol Llanymddyfri, y daeth talentau ^r Esgob Hughes i'r golwg, fel offeiriad plwyfol Mwyddiannus. Nid talentau disglaer oeddynt JOSHUA HUGHES, D.D., ARGLWYDD E6G0B LLANELWY. (GAN UN 0 ERIF LEN0RI0N CYMRU^) yn gymmaint a rhai defnyddiol, ac nid rhai hynod yn gymmaint a rhai da. Gellir priodoli dirgelwch ei lwyddiant i'w ddifrifoldeb, a phurdeb ei amcan. Ei awydd angerddol am ddwyn eneidiau at Grist, a'i grediniaethgadarn yn nylanwad yr Ef engyl tr wy gymmhorth Yspryd Duw, i wneyd hynny. Yr oedd ganddo ddigon o wroldeb i garìo allan ei holl argyhoeddiadau cydwybodol, ac o ddoethineb i bcidio mynnu ffordd mewn pethau hollol ddibwys. Ac yn olaf, dilynai drefn rcolaidd yn mhob rhan o'i waith yn e'i Eglwys, yr Ysgolion, a'i ym- weliadau plwyfol. Yn y fiwyddyn 1870, trwy gymmeradwyaeth yr Anrhydcddus W. E. Gladstone, A.S., y Prif- weinidog ar y pryd, dyrchafwyd ef i Esgobaeth Llanelwy, a derbyniodd y radd 'o D. D. (Doethawr Duwinyddol) gan Arch-Esgob Caer- grawnt. Vn nyrchafiad yr Esgob Hughes i Lanelwy, dangosodd Mr. Gladstone ei barch mawr i'r Cymry, mewn dull hynod o ddymunol. Nid aeth i ymarfer â'r dull haner-wael a ddechreuwyd gan Edwaid 1, ac a efelychwyd mor aml wedi hynny, o gadw yr addewid i'r genhedl yn y llythyren, a'i thorri yn yr yspryd, ond rhocldes i'r Dywysogaeth yli Esgob " Gymro glan o waed cyfan coch." Hwyrach mai nid anfuddiol sylwi yma mai yr Esgob Hughes yw y Cymro cyntaf, neu yr unig Gymro, a dderbyniodd yr anrhydedd hwn yn Esgobaeth Llanehvy er y flwyddyn 1727' prydy symmudodd John Wynn, D.D., oddi yno i Gae'r-Baddon, neu Bath and Wells. Y mae I yn wir i John Thomas, D.D., gwr genedigol o Ddolgellau, gael ei ddewìs i Esgobaeth Llanelwy yn 1743, ond symmudwycl ef i Lincohì eyn ei urddo. Datìgosodd yr Esgob Hnghes yr un pender- fyniad, gweithgarwch, a docth- ineb, yn yr holl ddyled- swyddau a berthynant i'w Esgobacth, ag a wnai fel oírcir- iacl plwyf. Yn ci ymddygiad at yr Offeiriai.l plwyfol a'r Curadiaid, y mac yn frawdol a chyfeillgar, yn hytrach na thadol ac awdurdodol. \n ei nawddogaeth, edrycha yn fawr ar lafur a theilyngdod profiadol, a dyry bwys mawr ar yr elfen Gymreig yn mhob pennodiad. Ei syniad ain nawddogacth Eglwysig yw, mai er lles y plwyfolion yr ymddiricdwyd hi iddo ef, ac fod ci gyfrifolcléb yn fawr am y defnydd a wna a honi Yn ci ymdrafod âg Ymneillduwyr y niae yn fcmedd- igaidd a charcdig, hcb unamser edrych arnynt, ncu beri iddynt dybied ei fod yn cdrych arnynt, oddi ar safle uch-awdurdwdol. Ychydiga wyddom am ei ysgrif- eniadau Cymraeg ncu Seisnig, ond, a barnu oddi wrth ci ai> nerchi id, ncu charge; olaf i'w Glorigwyr, y mae yn aiulwg ei fod yn ysgrifenydd Saesonaeg cryf a destlus iawn, yn hanesydd Eglwysig manwl, ac yn Eglwyswr trwyadl, o olygiadau cymmedrol. Eel pregethwr Oym- raeg a Saesonacg y niae yn nerthol, sylwcddol, a difrifol, ei draddodiad yn llithrig, ond yn ddi-addurn, a'r iaith yn rymus, ond y Gymraeg yn gartrefol a gwledig. Par ei arddull plaen, ei nerth a'i ddifrifoldeb, a gwresowgrwydd yspryd, iddo fod yn hynod o boblogaidd fel Pregethwr Cymraeg ; ac adgofia ei arddull yr oedranus o hên Dadau y pulpud Cymraer*, Fel areithydd, 'sieryd bob amser i bwrpas, yn sylweddol a synhwyrlawn.