Welsh Journals

'Duw yn ei phalasau a adwaenir ÿfi amddiÿVnfa,,t—Ps. xlviii. 8. Imìiìiifpijìiìi ijt Cgltmjs. «"wr J Rloch treigla nchod,—ei wys hen I waaanacth Duwdod; C»na ei hen dino hynod, Llau, Llau, Llan 7 w'r fan i fod. Ebbw Fahdd. O fewn dy gaeran heddwch boed, I'th lysoodd deued hawddfyd : Kr mwyn fy mrodyr mae'r arch hon, A.'m cymmydogion hefyd. Fs. 0x111. Ctf. IV. Rhif. 9. CHWEFROR, 1877. Pris 2g. CYNNWYSIAD. Crjnodeb.............. 129 Capel Glynhengoed ............... 131 ' Ardderchog Lu y Merthyri."—Golenni yn y Tywyll- wch ..........., ..133 *mddiddanion yr Hwyr .. .. .. .. ;, 134 1 Hen Weinidog " Ymneillduol ar Ddrygau Ymneilldu- aeth.............. 135 ^ctyddiaeth ac Ymneillduaeth—Pa le y mae y gwahaniaeth ?............ 136 Oyfarfod Amddiffynol yr Eglwys yn Llandudno .. 137 ^ipolwg ar Hanes Rhyddid Crefyddol yn y wlad hon.. 189 ^Wyrthiauyn " Hanes Methodistiaeth yngNghymru.. 141 "effyl Pren y Dadgyssylltwyr........ 144 Amrywion .. .. .. .. .. .. .. 144 ORYNODEB. Y N ein rhifyn diweddaf gosodasom ger bron ein X darllenwyr, mewn erthygl faith, dystiolaeth rhai 0 bregethwyr blaenaf y Corph o berthynas i sefyllfa ^oesol ein gwlad. Rhoddwn yn awr ddyfyniad o'r tyst a'r I)ydd, newyddiadur perthynol i'r Annibyn- wyr, er mwyn dangos nad oedd Gweinidogion y Methodistiaid ym Mhwllheli yn defnyddio gormod- *aith. Dyma fel yr ysgrifena " Lladmerydd " yn y Tyd a'r Dydd am Rhag. 22fed : — " Digwyddais yr wythnos hon fod yn teithio gyd â'r train, * chan ei bod yn noson marchnad yn un o'r trefi bychain yr Oeddym yn myned trwyddi, llanwyd ein cerbydau yno, ac am tyw ddeg neu ddeuddeg milldir wedi hynny yr oedd yr olygfa *'r iaith yn farbaraidd ; a dywedir y gellir gweled golyg- íeydd, a chlywed iaith gyffelyb yn y rhan fwyaf o'r trains *ydd yn myned o fân drefi ein gwlad ar nosweitbiau ffeiriau 1 marchnadoedd. Yn ofer, yn wir, y sonir am grefydd cin Çwlad, ac yr ymffrostir ger bron cenhedloedd eraill yn ein írefyddolder, tra y byddo moesoldeb ein gwlad mor isel. Yr Wym wedi arfer siarad am danom ein hunain fel cenedl Vybodns, a chenedl grefyddol, nes y mae perygl i ni fyned Jn ddall i'n diffygion moesol. Ond nid yw o nn diben i ni Çau ein llygaid yn wirfoddol rhag gweled ein gwir sefyllfa, oblegid gwell i ni mewn pryd edrych cyflwr ein gwlad yn ei ^yneb, rhag o'r diwedd i'w dolur fyned yn anaele, a'i haf- iechyd yn anfeddyginiaethol. Hhaid i ni yn ddiammeu droi y mîn ar annuwioldeb cyhoeddus y wlad, a gosod ein gwyneb fel callentr yn wrol a diofn yn ei erbyn. Mae y pulpud i Ärwain y gâd yn erbyn drygau yr oes, ' gan fynegi i'r bobl eu camwedd ;' ac yn ofer hollol y meddylir fod dynion yn cael eu hachub am eu bod yn dangos ryw deimladau drylliog dan ddylanwad pregethau cyffrous; neu dybied fod gwlad yn dyfod yn grefyddol am fod liyn a hyn yn cael eu hychwanegu at yr eglwysi, os nod yw y «wbl ŷn terfynu mewn ' dysgu dynion i wadu annuwioldeb a chwantau bydol, a byw yn sobr, yn gyfíawn, ac yn dduwiol yn y byd sydd yr awrhon.' " Y mae yn rhaid fod rhyw ddiffygion pwysig mewn Ymneillduaeth fel cyfundref, pan y mae Cymru grefyddol, Cymru Ymneillduol, yn Ciymru mor an- foesol. Ymdrechasom olrhain y drwg i'w ffynnonyn ein rhifyn diweddaf. YR ydym yn dyfynnu y paragraph canlynol o'r Dywysogaeth, gan y credwn y bydd o ddyddor- deb i ddarllenwyr yr Amddiffynydd :—" Bydd yn hyfrydwch o'r mwyaf gan ein darllenwyr glywed fod Archesgob Caergaint wedi gosod y radd o 1).D. ar y Parcb. Daniel Evans, Ficer Caernarfon a Chanon Mygedol Bangor. Y mae'n hyspys i'n darllenwyr oll o'r braidd fod y gallu yn nwyíaw yr Archesgob i raddio <iwŷr Eglwysig ag ydynt wedi arddangos difrifoldeb neillduol ac egni anarferol yng ngwasan- aeth yr Eglwys. Ac nid oes neb a feiddia ddweyd nad yw Canon Evans wedi cyfiawn deilyngu y radd ar y tir yna. Efe oedd y cyntaf i roddi i'r Eglwys Gymraeg gasgliad o hymnau a thonau wedi eu rhwymo ynghyd, ac hcblaw bod yn olygydd i'r Amddiffynydd, y mae Mr li vans yn awdwr amiyw lyfrau galluog ar fatterion eglwysig. Nid yw'n debyg yr anghofir yng Ngogledd Cymru yr areithiau tanbaid, miniog, dysgedig, a dylanwadol, a draddod- wyd gan y boneddwr parchedig yn erbyn seculariaid y Birmingham League ac agents Cymdeitbas y Dad- gyssylltiad. R'rys effaith yr areithiau hynny yn hir ar y wlad. Heblaw hyn, y mae Mr Evans yn dduwin- ydd galluog ac yn bregethwr gyd â'r mwyaf gwreidd- iol a dylanwadol a fedd yr Eglwys yn y deyrnas. Y mae'r anrhydedd hon a osodwyd ar y boneddwr parchedig yn anrhydedd i'r Eglwys Gymraeg befyd." YR ydym mewn man arall yn gwneud sylwadau ar y Cyfarfod Amddiffynol a gynhaliwj'd yn ddi- weddar yn Llándudno. Nid ydym gan hynny yn bwr- iadu dweyd dim yn awr am yr annerchiadau a draddodwyd yn y cyfarfod hwnnw. Yr oll a ddymun- wn wneud yw galw sylw at ymddj'giad gwarthus rhai o'r Ymneillduwyr oeddynt yn bresennol ynddo. Yr oedd yn hollol eglur fod rhyw dri neu bedwar o ddyn- ion wedi dyfod iddo 0 bwrpas i'w aflonyddu. Gwnaeth- ant eu goreu i rwystro yr areithwyr 1 gael gwrandaw- iad, ond methasant j'n eu hamcan, ac y mae y meth- iant yma i'w briodoli i bwyll, amynedd, a good temper yr areithwyr. Yr ydym, 0 dro i dro, wedi bod yn bresennol mewn Il'iaws o gyfarfodydd er