Welsh Journals

" Duw yn ei phalasau a adwaenir yn amddifynfa.'>—'Ya. xlviii. 3. li&fôflfÌHjìiìi |f èglrap. Ttrr y gloch treigla uohod,—ei wys hen I wasanaeth Dawdod; Cana ei hen dinc hynod, I.lan, Llaii, Llan y v.'r fan i fod. Kbbw Fíuw. O fewn dy gaeran heddwch boed, í'th lyBoedd deued hawddfyd : Kr mwyn fy nirodyr mae'r aroh bon, A'm cymniydogion hol'yd. Ps. CIIII. W. VII. Cyp. III. R1ÌA.C CYNNWYSIAD. Crynodeb............... ••• 97 C'apel Glynhengoed ..... .. » • • 99 V Diweddar Ddeon Hool?............ ... 101 tJnoliaeth yr Eglwys Brydeinig Trwy'r Oesau... .. 102 fcaganiaeth yng Nghyrnru ........ ... 104 íglwys a Gwladwriaeth............ .. 106 Facilis Descensus A.vemi... .. ...... ... 109 V Cy8segr .. .. ............ .. 110 Amrywion ... ... 112 Pris 2g OBYNODEB. YMAE gohebyddion y Newyddiaduron wedi bod yn dra phrysur yn ystod y ddau fis diweddaf yn Cofnodi gweithrediadau gwahanol Gynhadleddau. Öalwasom sylw f wy nag unwaith at weithrediadau y öynhadledd flynyddol Eglwysig, yr hon agynhaliwyd eleni yn Stoke-upon-Trent. Tua'r un adeg cynnal- iwyd cyfarfodydd blynyddol Undeb y Bedyddwyr, a'r tlndeb Cynnulleidfaol. Tra dyddorol, ac adeiladol Wyd, fyddai cydmaru yr annerchiadau a'r areithiau yn y gwahanol Gynhadleddau hyn, gan eu bod yn dra arwyddol o'r yspryd sydd yn meddiannu yr Eg- Wys ac Ymneillduaeth. Yn y Gynhadbdd Eglwysig fti ddywedodd neb air anghristionogol nac angharedig hm. Ymneillduwyr. Yr hyn a nodweddai bob an- Herchiad oedd awydd mawr am wneud daioni, dyrch- tfu crefydd, a dwyn Cristionogion yn nes at eu gil- ydd. Ond yng Nghynhadleddau yr Ymncillduwyr ni chlywid fawr ddim ond difriaeth o'r Eglwys. Yr oedd annerchiad y Parch. Alexander Thomson M.A., lilywydd yr Undeb Cynnulleidfaol, yn cael ei nod- Weddu yn arbennig gan ddifriaeth iselwael. Testyn ÿr annerchiad oedd Diwylliant (Culture). Gallesid diggwyl, gan hynny, y byddai iddo siarad yn barchus üm yr Eglwys, prif gai trefle dysgeidiaeth a diwyll- lant yr oes. Ond na; ni wnaeth y Parch. Alexander Thomson ddim ond ei phardduo a'i drwgliwio. Ni fyddai raid i'r waelaf o bysgod-wragedd Billingsgate gywilyddio arddel ambell frawddeg yn ei annerchiad hr Culture. Os yw Mr. Thomson yn esiampl deg o ddynion diwylliedig Independia, meiddiwn ddyweud fod eisiau diwyllio y mwyaf diwylliedig yn eu plith ; y mae eisiau cultivatio cryn lawer ar un a ystyriai ei hnnanyn ddigon cuUivatecl i feiddio annerch Cyn* nulliad mwyaf pwysig yr enwad ar Culture. YMAE anncrchiad y Parch. A. Maclaren, Llywydd undeb y Bedyddwyr eleni, yn dra awgrymiadol. Mynych iawn y clywir ar esgynloriau, ac y gwelir ar dudalennau y Cyhoeddiadau Ymneillduol, yr haeriad nad yw yr Eglwys Sefydledig ddim yn Eglwys y> Bobl. Hwn yw un o'r prif liaeriadau a glywir yng> nghyfarfodydd y Dadg3rssylltwyr, ac oblegid nad yw. yr Eglwys yn Eglwys y Bobl, dylid, meddent, ei Dadgyssylltu a'i Dadwaddoli. Ond y mae ycwynion a glywir jrng Nghynhadleddau mawrion y gwahanol enwadau yn gwrthbrofi yr haeriad hwn. Nid llawer sydd er pan yr oedd Cadeirydd Cynhadledd y Wes- leyaid yn cwyno oblegid dadfaeliad Wesleyaeth yn y plwyfydd gwledig, a chawn Mr. Maclaren yn cwyno oblegyd gwendid y Bedyddwyr. " Ý mae Ymneillduaeth yn ein pentrefi," meddaî, "mewn cyflwr peryglus. Tra yr ydym ni yu siarad am gynnorthwyo y mae galluoedd nerthoí wrth y gwaith o ddii^strio. Nid wyf yn dyweud fod brad- wriaeth gyfluniedig i'w dinystrio, ond y mae corph o bobl a lawenhaent pe y dinystrid hi ; y maent bron yn hollalluog yn y plwyfydd gwledig, ac nis gallant, fod yn gywir i'w hegwyddorion oni wnant eu gòreu: i'w dadwreiddio. Ni fu adeg erioed pan y bu yn anhawddach i Ymneillduwyr ddál en tir yn y parthau hyn. Credaf y llwyr ddifodir Ymneillduaeth olaẃer pîwyf gwledigoni estynir cymhoithbuan ac effeithiol^ iddynt.' Wrth gwrs y mae gan Mr. Maclaren lawer i'w ddyweud am elyniaeth a gormes yr Eglwys. Nid yw- hyn ond pèth a allesid ddysgwyl. Ônd y mae y ffaith yn aros fod yr Eglwys yn llwyddo, ac yn ennill. tir yn^ ngbalonnau y bobl. Nis gellir tywallt dwfr o'r naill gwppan i'r llall heb i un gael ei waghau.^ Eglwysi llawnion yn unig a wna gyfrif am y capelau gweigion. GWYR cin darllenwyr fod gelynion yr Eglwys yn mynych appelio at Ddeiliadeb 1851 er profi y gwaith mawr a gyflawnwyd gan Ymneillduaetb, ac er profi holl-ddigonolrwvdd yr Egwyddor Wirfoddol. Yr ydym fwy nag unwaith wedi dangos nas gellir rhoddi dim ymddiricd yn Census 1851, gan ei bod yn orlawn o wallau; ac ofnwn fod rhan helacth o'r lluaws cyfeiliornadau sydd ynddiynwirfoddol. Ond er yr holl gyfeiliornadau i gyd, Census 1851 yn unig sycíd yn cynnwys y ffeithiau yr appelir attynt gan elynion yr Eglwys yn Nhŷ y Cyffredin ac allan o hono pan y ceisiant achlysur i ymosod arni. Yr ydym o'r diwedd wedi cacl cyfaddefiad o enau un o