Welsh Journals

■:.'-•! GWYLIEDYDD; 8EF, CYLCHGRAWN CYMREIG. TACHWEDD, 1824. BUCHEÜDAU ENWOGION YR EGLWYS. " Yr liwn sydù yn tybicd ei fod yn sefyll, edrycheil na syrthio."— 1 Coil. x. 12, YR ARCHESGOB CRANMER. (Parhud o rfit dul. 292.,) \ spaid teyrnasiad y Breahin duw- iol lorweitli oedd y tymlior mwyaf euraidd o fywyd Dr. Cranmer* Yn yr amser hwn efe a lafariodd yn ddich- lynaí', a chyda llwyddiant hynod, i ddiwreiddio llygredigaethau Pabaidd, ì ddwyn y'mlaen ddiwygiadau gwlaeJ- ol a« eglwysig, ac i faethu pob gradd 0 diigalioai y deyrnas mewn gwybod- aeth aduwioldeli. Eithr gyda dyfod- iad y Frenhines newydd i'r orsedd, bn cyfnewidiad mawr yn fuan iticwn gwlad ac eglwys. Y diwygiadau a gyfrifid yn ganmoladwy o'r blaen, a fernid yn awr yn haeddu marwolaeth. Ymegniadau y duwiolion i oleuo eu c.yd-ddynion a attaliwyd, a hwythau eu bunain a garcharwyd, neu a erlid- iwyd allan o'r deyrnas; a pho uchaf eu gradd, neu iwyaf eu parch o ran rhinweddau da, neu ddysgeidiaeth, a fyddent, mwyaf fyth fyddai awydd y gelynion i'w cospi, er dychryn i eraill. Yn y cyfyngdra hwn troai pawb, Pro- testaniaid a Phabyddion, eu golygon ar Arch-esgob Caergaint. Amryw chwedlau cnllibus a daenwyd am dano; a dywedai y naill blaid neu y lla.ll- yn 01 eu hewyllys priodol, ei fod o'u hochr TACHWEDD, 1824. hwyîit. Llawer o'r chwedlan ofer-ffol byn nid oedd wiw ganddo ddal sylw arnynt; eithr pan anturiodd rhyw offeiriad ddarllen yr offeren ym mhrif Eglwys Caergaint, a rhod-di achlÿsur i'r byd dybied fod yr Arch-esgob yn cydsynio á'r weitbred, efe a gyhoedd- odd yn ebrwydd ddatganiad eglur o'L feddyliau crefyddol, gan fynegi ei ddygasedd at Babyddiaeth, a'i gyf- lawn gydsyniad â'r diwygiadan diw- eddar eglwysig. Gweddus yn ddiau, a-c yn wir llwyr anhepgorol oedd y cyf- ryw ddatganiad* cyhoedd oddi wrthd ef, megis Blaenor eglwysig y deyrn- as, dyledswydd yr hwn oedd- arwain ei bobl i'r maes, a dioddef yn eoft» ruthr cyntaf y frwydr. Y cyhoeddiad hwn oedd megis de- chreuad rnyfel rhwng y llywodraeth newydd ac yntau, a chymmerwyd achlysur yn fuan i'w ddala, a'i gar- charu yn y Tŵr Gwyn. Gallasai yn wir ddiogelu ei hun trwy ffoi ymaith i wledydd traiuor, a thybir niai am- can ei elynion ar y cyntaf oedd ei ddychrynu ef, megis llaweroedd o en- wogion eraill, allano'rdeyrnas. Eithr ni fynnai efe ffoi o'r wlad er holl fju gythion ei wrthwynebwyr, na thaei ddeisyfìadau, ac hyd yn oed dagrau ei gyfeillion. " Pe byddwn uiewii rhyw S s