Welsh Journals

GWYLIEDYDD; SF.F, CYLCHGRAWN CYMREIG, CIIWEFROR, 1824. ■ ■ BÜCHEDDAÜ ENWOGION YR EGLWYS. " Pe Ilosgent, ncu pc distrywient fi, ni wnai Ilynny ond Hcsliad Iiychan iddÿnt; " Canys pan t'yddwyf fi niarw, yr liaul a'r Uocr, a'r sêr, a'r dwfr, a'r tàn, 'íe, y cetrig " Iiefyd, a amddift'yuent yr achos ltwn yn eu lterbyn cyn y darfyddái y gwirionedd." Dr. ROBERT 15AltNliS. j----------------- . ÍÎANES ESGOË LÂTIMER. (Parhad o du dal. &.) JHyd yr amser hwn ni chawsai y grefydd Brotestanaidd dderbyniad cy- hoeddus yn Lloegr, er ei bod wedi ymwasgaru trwy'r Alnìaen, a theyrn- asoedd eraill ar gyfandir Ewrop, Ychydig o nifer, a dirgel o ran eu daliadau crefyddol, oedd y sawl a yiri- wahanent oddiwrth grefydd sefydledig y wlad. Yr oedd cyfoeth ac awdur- dod yr offeiriaid yn fawr iawn. Trwy amryw ddichellion daethai traian o diroedd y deyrnas i'w meddiant; a'u harglwyddiaeth ysprydol ar gydwyb- odau dyniort a wnai eu hawdurdod dymhorol yn fwy o lawer. Er y de- chreuasai dynion er amser Wiclifflef- áru yn erbyn gormes Pabyddiaeth, ni feiddient lefaru ond yn ddirgel yn un- ig, o herwydd creulonder yr offeiriaid, a chaethder y cyfreithiau gwladol. Er hynny yr oedd eu meddyliau yn barod i gyfnewidiad; a chyn gynted a£ y pregethwyd iddynt athrawiaeth- au Luther, gwelwyd yn fuan nad oedd dim ond eisiau amser cyfaddas, a di- CHWEFROR, 1824. ogelwch, yn llestair iddynt eu harddel yn gyhoeddus. IJarri yr Sfed oedd Brenhin Lloegr y pryd hyn. Gormesdeyrn creulon oedd efe, nwydwyllt ac anwadal; yr hwn nid oedd ddigon ganddo lywodr- aethu ar feddiannau dynion, os ni ar- gîwyddiaethai hefyd ar eu cydwybod- au meẃn pethau ysprydol. Trosedd anfaddeuadwy oedd i neb yn y deyrn- as anghyttuno âg ef mewn unrhyw bwngc crefyddol. Buasai dros hir amser yn wrthwynebydd ffyrnig i Lu- ther a'i athrawiaethau. Eithr yr oedd yr amser yn agoshau pryd y troid ei fawr gyfeillach i Babyddiaeth yn elyn- iaeth chwerw-wyllt, ac y gwneid ei nwydau drwg ef, drwy oruwch-ddoeth- ineb Duw, yn foddion i ddwyn y'mlaen achos y gwirionedd. Ail fab i Harri y 7fed oedd y Bren- hin hwn. Y Tywysog Arthur, y mab hynaf^ wedi ymbriodi â Chatharine, Tywysoges o'r Hispaen. a drengasai ychydig amser ar ol y briodas. Ond yn gymmaint a bod yr hen Frenhin, o ran ei awydd i arian, yn anfoddlon i dalu yn ol yr anferth gynnysgàeth