Welsh Journals

!\ T\ ^k CYLGHGRAWN CYMRE CHWEFROR, 1826. Î.IiYTH'Sr58. CWBFSAT G&'&mOẂl Mr. Gwyuedyod, vyn yr anfonwyf i chwi ýchycjíig Sylwadau ar y Gẁasanaetb buddiol a ẁnaeth Wìlliam Suhbri i'w genedl yn Nghymru, trwy ei waith yn cyf- ieithu y Testament Newydd cyntaf a argraphwyd yn y fl. 1567; ihoddwch gennad imi roddi, rnegis blaen-arwein- iad, fyr olygiad ar gyflwr eìn hynaf- iaid mewn perthynas i ansawdd yr Ys- grythyrau yn eu plith yn yr oesoedd cyntaf. Nid oes achos iramòjau .nad oeddynt yn yr iaith Lladin gan y Rho- rnani, ac ýn Gyniraeg gán y Cymry. Pwy bynnag oedd y pregethwyr cynt- af ytna, ni wnahýnny wahahiàeth: os Paul o Darsus a'r gýd-Iafurwyr, yr oe'dd effaith y " tafodau gẅahanedig o clán" yn ddawtl oruch-natunol gan- ddynt i egláro y Newyddion da ýa iaith lafaredig y tri<íolion: ond os y bendigaid Fran ah Llyr a'i osgordd, ar eu dychweliad o gaethiwed ya Rhu- fain, yr oeddynt hwy o'r un dafodtàith a'u brodyr y Prydei-niaid. Fèlly nid rhy hygoelus a fydderh wrth ddal bod yt Ysgrythyrau yn. Gymraeg ym Mhrydain dros rai cantoedd o flwydd- au ; sef hyd yr amser y goresgynodd y tywyllweh pabaidd holl ardaloedd Cred. Y mae yn wir i Genedl y Cymru wrthsefyll y surdoes yn hwy na'u Cymmydogion, canys y grefydd babaidd oedd crefydd gyntaf y Saes- ©n, pan arfaethwyd eu dychweliad CIIWEFROR, 1826, öddiwrth baganiaeth Odin, yn y seith- fed ganrif o oed Crist. O'r diwedd, ein bynaíiaid hwythau a ddygwyd o'u banfodd dan warog Anghrist—newid- iasarit ýn raddol eu daliadau crefydd- òl, hyd oni ddaethant i goelio felerailî fod " Anẅybodaeth yn fam rfuwiöf»v deb." Cymraeg oedd iaith y ẁlad, a Lladin oedd iaìth yr oíTerén. Yr oedrí y " dyn pechod" wedi gosod cîo ar Air l)uw, ac ni chaniatai i neb ond y llenyddion arwedd yr aiiwedd. Yr Oedd crefydd yn gyffiredin yn ÿr oes- au tywyll hyny yn gorwedd mewn ychydíg eiriau i'r ìleygion, a'r rhai hyny 'yn-dechreu* â y Ilythyren P,- rnegis Pen yr eglwys—Pab—Purdan —Penyd— Pererindod, &c. Er hyn " ni,adawoddd X>uw mo hono ei hun yn ddi dyst." Er gwaethaf erlidiÿìtf aethau crefyd'dol, a îhyfeîoedd gwlad- ol, yr oedd amhell Lyfr Cymräig o'r Efeng'yl dî'agywyddol ar gudd yn nghiifachau y mynyddoedd, a'r sych- edìg yn ddirgel yn tynnu o'r fFynnon ddyfroedd lechydwriaetfa. Cyn tor- iari gwawr y diwygiad yraddengys bod yr Yágrythyrau Cymreig wedi myned ytî dra phrinion, drwy effeithiau dis- tryw arighydfodi difrawwch a digalon- did y genedl, hyd onid yw y dysgedjy Esgob Mynỳw, yn ei ìyîhyr at y Cernbru, ö fíaeii Testament W. Sals- bri, yn tystio fel hyn—" Yn lle gwir " ni tfynnodd cenyfi ärìoet gael gwelet " y Bibl yn Gymraeg; eithr pan oedd- « wb fachcen cof yw ceuyf welet punip- Ì3