Welsh Journals

Y GWYLIEDYDD. Llyfr IX.] HYDREF, 1832. [Rhif. 114. HANES BANGOR. ÍParhad o du dal. ¥11.) Gan ddarfod eisoe8, mewn Rhifynau blaenorol, roddi adroddiad Ued helaeth o ddechreuad a chynnydd, adfeiliau ac ad- feriadau trcf a phrifcglwys Fangor, mae yn orphwysedig etto roddi brâs hanes o'r Preladiaid a lanwasant y gadair esgobawl yno o'r dechreu* hyd yn awr, mor belled ag y mae genym hysbysrwydd o honynt ar glawr cofla. Mynegwyd yn barod (yn tu dal. 161.) pwy oedd yr Esgob cyntaf yma, sef Di:in- iol ab Dunod, yr hwn a fu farw yn y flwyddyn 554. O'r pryd hwn, hyd dde- chreuad y nawfed ganrif, nid yw yr hanes ond lled betrus ; eithr y nesafy mae gen- ym hysbysrwydd o hono oedd Elfod, un o hiliogaeth Caw ab Geraint ab Erbin, yr hwn, yn flaenorol i'w ddy- fodiad yma, a fuasai mewn dyrchaiiad eg- lwysig yn Nghaer Gybi ym Môn. Efe a fu farw tu a'r flwyddyn 809, ac a düilynid gan Mordaf; prif hynodrwydd yr hwn oedd cael o hono ei ddewis gyda March- lwys a Blegrwyd i fyned efo Hywel Dda i Rufain i ymgynghori ynghylch diwyg- iad cyfreithiau Cyrnru. A liyny a ddi- gwyddai tu a'r flwyddyn 926. Y nesaf y mae genym draddodiad a;n dano oedd Herwallt (os yr un a Herveus, gan fod y Saeson a'r Lladinwyr yn gwneud y fath artaith ar enwau Cymreig, fel y mae yiianhawrdd eu gwahaniaethu.) Fe allai mai nid un o'r Cymry oedd hwn, gan ein bod yn clywed eu bod hwy ac yntau yn methu cyd ddwyn â'u gilydd, fel y bu • Gan (lilcnll o gasglydd yr hancs yma fod rhai beirniaid manylgratt'yn beio ar yr liyn a grybwyll- vvyd yn y dechren, drwy gyfrif " Hangor yn J2s- goble hynaf ym Mrydain," nid oes ganddo ond tystio inai felly y dywedid yn yr hen hanes oedd y pryd hwnw o'i flaen; er mai diogelach fuasai dy- wedyd, ei fpd yn un o'r rhai hynàj' j,?t \yhymru. UYDREF, 1832. orfod iddo tfbi dan nawdd y brcnin Harri I. yr hwn a'i gosodai yn Esgobaeth" Eli, lle y bu farw yn 1131, ac a ddilynid yma gan Urban, yr hwn, wedi aros yma tua deuddeng mlynedd, a symudai i Landâf, gan roddi ei le i Ddafydd, gwr o'r Alban, am yr hwn yr adroddir ddarfod iddo, ar ddymuniad ei ragílaenor, gydsynio â syniudiad corph yr hen Esgob Dyfrig o Ynys Enlli i Lan- dâf, yr hyn a ddigwyddai yn 1120. Ar ol hwn deuai Meirig, yr hwn ydoedd Gymro, mae yn debyg, yn gymroaint ag yr adroddir mai cyndyn iawn yr ytnroddai i dyngu flyddlondeb i frenin Lloegr. Efe a fu farw yn 1161, ac a ddilynid gan Gwilym, yr hwn a fuasai Brior Caer Odor, ac a gyfrihd yn ŵr nodedig ei ddysg a'i ddyhewyd. A'i ddilynwr ef, meddir, oedd Guy Ruffcs, estron yma, tebygol, wrth ei enw, ac a fu farw 1190, gan roddi He i'w enwocach, sef Giraldijs Cambriìnsib, prîodoro Ddin- bych-y-Pysgod, yn Swydd lienfro, ac o waedoliaeth Ffleminaidd. Cafai ei ddwyn i fynu ym mhrif Athrofa Paris, ac ar ei ddychweliad oddi yno cynnygid iddo Es- gobaeth Tŷ Ddewi; ond gwrthododd hi, gan fyned gyda Baldwyn, Archesgob Caergaint, i bregethu rhyfel y groes; ar ol yr hyn y cynnygid iddo Esgobaeth Bangor ac un Tŷ Ddewi; ond gan nad oedd y Cymry yn ei ystyried yn un o'u cenedl, gwrthwynebent ei atholiad, a bu farw yn 1215. Ar ei wrthodiad ef o'r Es- gobaeth hon, dewisid Alan, alias Albanus, Prior o frodor- iaeth St. Ioan o Jemsalem; etholid ef yma ar yr 16eg o Ebrill, 1195; oud bu o o