Welsh Journals

GWYLIEDYDD; SEF, CYLCHGRAWN CYMREIG. MAI, 1825. RUCHEDDAU ENWOGION YR EGLWYS. HANES BERNARD GILPIN. (Parhad * du dal. WO.) V lí y ruodd clodwjw hyn y treuUodd Gilpin ei amser, gan íod ya ddyfaj í gyflawni ei ddyledswyddau bugejliawl, a gosod ei hun yn brŵfedjg gan Dduw. Ni chyfrifai rwystrau a blinderau yp achosion digonol i esgeuluso ei ddy- ledswydd. Cyunydd ei bobl o>ewn duwioldeb, trwy iawn gyfrannu iddynt air y gwirionedd oedd ei brif ofal, a'i Iwyddiant yn yr ymgaisysprydol fydd- ai ei gysur pennaf. Er cymmaint zel a manylrwydd a ddangosai yn ei blwyf ei hun, yr hwn oedd mor ehang a phohlog, tybiai er hynny fod maes ei weinidogaeth yn rhy gyfyng. Dylid yma rag-fynegi i'r darllenydd, maì y rhan dywyllaf o'r deyrnas oedd y parthau gogleddol o'i amgylch eí; mai anaml iawn y caed pregethau eglwysig yn yr oesoedd Pabaidd, neu yn nyddiau y sawl a ddygasid i fynu i'r otfeiriadaeth dan y Pabyddion; a bod y bobl druain heb FiWau yn m tai eu hunain, nac addysg crefyddol yn yr addoliadau cyhoedd. Y cyfryw oedd annysgeidiaeth a di- ffygion yr offeiriaid, fel y gwahardd- wyd i'r rhan fwyaf o honynt bregethu eu cyfansoddiadau eu hunain; a gor- «hymyftWîyd iddynt yn hytrach ddar- Uen yr Homihau yn yr eglwysydd, fel MAi, 1825. y cyfrenni.d i'w plwyfoJipn addysg ja&hus-gtpiL Awdurdodwyd r.bai o gapelwyr y Breiiihifl, ynghyd â phreg?. ethwyr hyawdl eraill, i drâmwy trwy y ideyrnas, ac egiUirbau i'r. bobl $Be wybodfts atbrawiaetbau purlân y Prp*- testaniaid. Rhanwyd o'r pregeth- wyr hyn <ldau i fyned unwaith bot> tair Wynedd trwy Gymru. Pa gyns- nifer o'r Gweioidogion sefydledjg oedd yn alluog i bregetbu y pryd bwn,n$r yn Nghymru (sef y.n araser Iorwertb y 6ed) ni ddichou i aeb yn awr fy**- egi; eithr yn ddiammeu y mae gen- nym achos d'.rCawr i lawenychu -a dif olch oblegid ein rhagorfreintiau pre- sennol. Gwael iawn yn ddiau oedd cyflwr y Dywyspgaetn, es bernir ef, jfeJ yn wir y gallwo yn gyfiawnaf, wrth gyflwr parthau eraill, hyd yn ped y goleuaf, yn y deyrnas. Sylwer ar es- gobaeth Ely yn unig, yn nghymmyd* ogaeth Caergrawnt, lje nid oedd y gwallau eglwysig yn jfwy nag ruewn mannau eraül. Cyfrifid yn yr esgob^ aeth honno un ar bymlbeg a deugaia a chant o blwyfydd, o ba rai yr oedd saith a deugain heb un gweinidog; perthynai dau ar bymtheg a deugain i annhrigianyddion diofal, ac nid oedd ond deuddeg a deugain yn unig y rhai a wasanaethid yn rheolaidd. Gan fod cyflwr ysprydol Gogledd- dir Lloegr yn waeth fytb, ymfwriadr