Welsh Journals

fRYSORFA RHYFEDDODAU. Rhif. 10,] RHAGFYR. [ÔvF. t. EHY^SIÍ) (Parhad o Tu dalen 262.,) VN y flwyddyli 1516, y cyfododd DuwMartin Luther i gyhoedd wrth* wynebu y grefydd babaidd, a'r gwar* adwyddüs ryfyg o werthu maddeuant. Pa fwyaf oedd diehellion Rhafain yn ei erbyn mwyaf yr oedd ei athraw» iaeth yntaa y n Hwyddo: ac íelly yr aeth yn ddìhareb *'Un Ltither yn erbyn yr holl fyd." Phýîip Melancon a Toan Calfin hefyd à fnont yh offerynatt Uesol yn Haw rhagluniaeth i daenu arthrawiaeth ydiẃygiad y'ngwledydd yr Ellmyn, Ffraingé, Lloegr a'r Pwyl. Ond Pabaidd greulondér oedd yn sychedô am waed y sâint. Er merth- yru milòedd, hi ddigalonodd y diwyd bregethwyr, yr oedd Eglwys Ddnw yh cynyddn yn yr erledigaeth. Yn y flẃyddyn 1260, ydyehymyg- wỳd carcharau creulon mewn amrýw wledydd, ÿn enwedig yn Rhufain, Yspaen, á Phortngal, a elwid Llysoedd y chwiliad: (Coüris of Inqusition) nen'r ymholiad. Pan daenodd athrawiaeth y diwygiad, ac y llewyrehodd goleuni yr Efengýl hyd y gwledydd hyny, drẅy bregethiad dilynwyr Luther ac ereill: hên elyn y saint a gyffröodd babyddiaeth i wneuthnr galanastra yn eu plith, drwy eu carcharu yn y Uys» oedd rhag-ddywededig. Gosodwyd swyddôgion ffyrnig ynddynt,ac arteith* wyr i boeni y carcharorion a ddygid yno am eu crefydd. Os unwaith y cyhuddid (trwy ddichell neu genfigen) fod dyn ýn anghredn un o erthyglan y grefydd babaidd, nen yn dywedyd y jjair Ueiaf o ogan am y Pab neu ei swyddogion ; <»fe a ddygid yn rhwym Rhagfyr, 1833.1 i'r llŷs yn ebrwydd, cymerant ei eíddo, a throent ei wraig a'i blant (os meddai) i newynu cs na fedrant amdditfyn ei hunain ryw ffordd am fywioliaeth. Ac o ran dynwared çyf» iawnder, fe gai y carcharor eiholi, ond mwy o ran ei watwor na dim ewyllys i'w ryddhau; fe gafai hefyd gyngor, vr hwn ni feiddia lefaru haner gair yn ei biaid, ond gwarndo y prif* holwr, ac ateb fod y cyfan a ddywedai yu iawn; onide fe gafai ei farnu yn euog o drosedd yn erbyn y Pab a goruchel arglwyddi y chwil-lỳs, a'i gyhuddo megîs heretic. Os haera y carcharor ei fod yn ddi'- euog, ger bron eu brawdle anghyf» iawn: efe a fwrid i'w boeni am ei wâd, gan ei alw yn gyndynrwydd. Ambell un ar ol dywedyd felly yr holiad cyn- taf, acbael ei arteithio yn chwerw» dost, meddyüai fod yn gyfrwys gan newid ei gwyn yr ail boliad, a dy» wedyd ei fod yn euog; hwythau a'i barnent yn ol ei gyíaddefiad ei hun. Dihenyddu dyn ar unwaith a fyddai goimod o dynerwch ganddynt: a chyn- nifer ydoedd yr amrywiol arteitbian yr oeddynt yn eu barfer i gospi y truenus ddyoddefwyr, nad oes modd i ddar» iunio pa un oedd greutonaf. Rhoildais hanes M. Dillon yn chwil- lỳs Goa, o'r biaen, i amlygu doniau y prifdiolwr, swydd pa un oedd barnu Cristionogion yn ol yr Efengyl, ac yntau yn anghydnabyddus a*r yniad- rodd hynotaf trwy hoU ddalenau y nefol newyddion hyny. Tri ngain inath o arteithiau a ddyoddefodd nn Litltgow o Iseoe.d Célyddon, ( Scot' 2 P