Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

TRYSORFA RHYFEDDODAU. Rhif, 4.] MEHEFIN, 1833. [Cyf. I. &BVD1)IS. (PARHAD O Tt/ DALEN 72.) Yn maes Philippì y gorweddodd Brutus yn ei waed, amddiffynodd Ryddid Rhufain tra gallodd, a dywed- odd, "Mi a wneis fy rban, yr wyf yn disgwyl y canlyniad, yn mha un, naill a'i Rhyddid a'iangau sydd i ddyfod." Brutus oedd y diweddaf o'r Rhufein- iaid ymegn'iol a ymdrechodd i dòri iau y Cesariaid. O ychydig i ychydig y Rhufeiniaid a anghofiasant fwyneidd-dra Rhyddid, a'r boddlondeb meddwl, a phob gwerthfawrogrwydd y mae'n ei roddi ; ac a ymollyngasant i drym-gwsg diofal dan gaeth «reolaeth eu hymerodr- on gormesol. Caligula a'u cospodd á ffrewyllau ; Nero ag ysgorpionau: ardderchawgrwydd rheolaeth a ddi- fäwyd gan raib eu creulonder annuwiol. Rhaiaddywed mai Marcns Aurelius oedd yr ymerawdr godidocafa'r a ogou* eddodd deyrnwialen Rhufain erioed; gan ei glodfori am edfryd y Senedd i'r rhwysg a'r gallu a gymerwyd oddi- arnynt gan Julius Cesar ; ac mai ei holl ddifyrwch oedd daioni a llwydd- iant ei bobl, a Rhyddid ei ddeiliaid, Gwir yw ei fod yn athrawcall; am hyny y cyfenwyd ef Antonius Philos- ophus; mynych yr arferai eiriau Plato, "Dedwydd yw'r bobl sydd a'u brenhinoedd yn athrawon,a'u hathraw- on yn frenbinoedd." Ond gwarthrudd- wyd ei holl rinweddau drwy ei bagan- aidd fileindra yn colli gwaed Cristion- ogion ; erlidiwr creulon oedd, a phwy bynag a'i cenmyl, nid ydynt fawr well nagwadu Crist: tan ei erledigaeth ef y merthyrwydPolycarp,esgob Smyrna, a Justin ddysgedig, athraw Crist'nogol. Os adferodd M.Aurelius y Rbufeiniaid i'w Rhyddid gwladwrlaethol, nid ydyw i'w gydmara â Chwstenyn (Consfan- tine the Great), ein godidog wladwr, ganedig yn Ngbaerefrog; yr hwn a ryddhäodd eiddeiliaidCristionogol oddi wrth greulonder eu gelynion paganaidd; gan gofleidio yn wresog y wir grefydd, a dwyn arwydd y groes yn fanar i'w wersyll: hwn a ddaeth a'r Rhyddid berffeithiaf oll i'rRhufeiniaid; Rhyddid na phrofasant erioed tan lywodraeth y Cesariaid goresgynwyr y byd. Ar ol dyddiau Cwstenyn, yr hwn a fu farw yn y flwyddyn S37, y mwyn- häodd y Rhufeinìaid eu Rhyddid tros ryw hyd mewn gwlad ac eglwys. Nid oes ond amser i lywodraeth, megis dyn raae yn gwanhau pan yn heneiddio ; felly diftanodd gogoniant Rhufain, oes ar ol oes yn lleihau ei galluogrwydd, a'i Rhyddid aeth yn anrhaith rhwngcalon anghred a'i hesgobion rheibus: y rhai diweddaf hyn yn arddelwi bod yn ddilynwyr St. Pedr, yn olygwyrtan Grist ar holl Eglwysi cred, a gymeras- antiddynteu hunain awdurdod ddi- eithrol iawn ar eu hisraddolion: dyma'r bleiddiaìd mwyaf anrheithiol a'r a ysglyfaethodd Ryddid Rhufeinaidd erioed ; caethiwasant gyrff dynion mewn gefynau heiyrn, a'u dealltwr- iaeth mewn rhwydau gau athrawiaeth. Coelio bod Purdan a dderbyniwyd i'w heglwysi yn y flwyddyn 593. Yr un amser, dechreuwyd erfyn ar Mair wyryf, a'r seintiau : dechreuwyd addoli delwau 629; ond y Pab, sef esgobRhufain, oedd wedi ymdderchafu ei anrliydedd a'i allu ei hnn gornwch yr ymerawdwr, er y flwyddyn 607, talwyd ceiniogau Pedr iddo yn y A.6S9: